W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny wzrost świadomości społecznej dotyczącej zdrowia, a właściwie profilaktyki z nim związanej. Do niej zaliczamy aktywność fizyczną.
Z zaangażowaniem bierzemy udział w zorganizowanych formach rekreacji ruchowej. Dużą popularnością cieszą się imprezy masowe, takie jak biegi miejskie. Coraz częściej stawiamy sobie konkretne cele. Redukcja wagi, budowa masy mięśniowej czy przygotowanie organizmu do konkretnego wydarzenia sportowego. W realizacji tych celów, wspieramy się pomocą specjalistów. W branży, takie działania nazywamy indywidualizacją procesu treningowego. W sporcie kwalifikowanym czy zawodowym, występuje jako zjawisko naturalne, związane z dostosowaniem środków i metod treningowych do predyspozycji psychofizycznych – genetyki zawodnika. W szeroko rozumianej rekreacji, występuje jako Trening Personalny.
Co to jest trening personalny?
Jest to trening pod bezpośrednim nadzorem osoby kompetentnej w tej materii. Nadzór trenera, instruktora, przekłada się na wzrost jakości wykonywanych zadań, a co za tym idzie, wzrost ich efektywności, co pozwala zrealizować zakładane cele szybciej i skuteczniej.
Od czego należy zacząć?
Od celu. To podczas pierwszego spotkania z trenerem personalnym, cele te powinny być określone. Jeśli do końca nie wiemy, czego chcemy, lub nie wiemy jak to określić, specjalista w tej dziedzinie będzie w stanie nam pomóc. Po wstępnej rozmowie dotyczącej celów, określamy cele pośrednie i cel finalny. Tak, cele pośrednie, czyli takie, których osiągnięcie na przestrzeni cyklu treningowego pozwoli nam wejść na poziom satysfakcji. Satysfakcja będzie motywatorem do dalszych działań, do osiągnięcia celu finalnego, który niejednokrotnie będzie trudny do zdobycia.
Mamy cele pośrednie i główne. Teraz droga, którą będziemy podążać, aby je osiągnąć. Tu, trener personalny powinien wykazać się wiedzą oraz kreatywnością zawodową. Zanim jednak podejmie planowanie, aby przedstawić szkic procesu treningowego w postaci mezocyklu, powinna nastąpić analiza stanu zdrowia. Co to jest mezocykl? Zatem, trochę podstaw teorii sportu. Mezocykl to jeden z trzech okresów podstaw planowania procesu treningowego, to plan kilkutygodniowy. Natomiast makrocykl jest wieloletni, roczny czy wielomiesięcznym okresem. Najmniejszym cyklem jest mikrocykl, przedstawia kilka lub jedną jednostkę treningową – jeden trening.
Zanim zaplanujesz
Konieczna i wręcz niezbędna jest wstępna analiza naszego stanu zdrowia. Brzmi poważnie i tak też powinna być traktowana. Odbywa się ona na podstawie wywiadu. To jest czas na to, aby poruszyć wszystkie wydarzenia dotyczące stanu naszego zdrowia. Nawet te sprzed lat, które mogą nam się wydawać nieistotne. Pominięcie faktów dotyczących przebytych kontuzji, schorzeń, powikłań i tym podobnych, w kontekście długofalowego, czy też krótkotrwałego, ale intensywnego oddziaływania procesem treningowym, może przynieść efekty odwrotne do zakładanych. Zamiast poprawy samopoczucia, nawet utratę zdrowia.
Dlaczego wstępna analiza? Profesjonalista zaleci nam wykonanie podstawowego badania krwi, które z czasem stanie się okresowym i będzie podstawą do monitoringu stanu naszego zdrowia. Trening, to wiele zmiennych zachodzących w naszym organizmie. Jesteśmy biomaszynami. Metaforycznie można napisać, że nic w naszym organizmie nie jest stałe. Wszystko ulega procesom adaptacyjnym, zmienia się. Ponadto, trening to długoterminowe oddziaływanie na organizm. Pod wpływem wysiłku fizycznego nasze ciało reaguje w płaszczyznach psychicznej i fizycznej, a zmiany następują we wszystkich układach.
Dochodzi do wzrostu czynności układu oddechowego i krążeniowego. Występują zmiany w napięciu układu nerwowego. Układ kostny reaguje na obciążenia. W układzie mięśniowym wysiłek fizyczny zwiększa i przyspiesza wiele procesów biochemicznych. Wywołując w ten sposób swego rodzaju reakcję łańcuchową, wytrącającą organizm w pewnym sensie z homeostazy – stanu równowagi. Równocześnie pojawiają się zjawiska zmierzające do przywrócenia zakłóconej równowagi. Reakcją organizmu na zmiany zachodzące pod wpływem wysiłku fizycznego jest, jak już wcześniej wspomniałem, proces przystosowawczy – adaptacyjny do danej pracy, zwany potocznie wytrenowaniem.
Konieczność badań okresowych!
Na koniec tematu kontroli stanu zdrowia, aby podkreślić powagę i konieczność badań okresowych, posłużę się przykładami z własnej praktyki. Najczęstszymi wydarzeniami nękającymi zdrowie przeciętnego Kowalskiego są zaburzenia w układzie ruchu. Choroby i wady wrodzone układu kostno-stawowego. Zmiany pourazowe. Choroby zwyrodnieniowe kręgosłupa i stawów, czy choroby stawów o etiologii zapalnej. Jest co naprawiać, a na pewno można zepsuć niewłaściwym procesem treningowym. Cała gama zaburzeń hormonalnych, chociażby wynikających z niedoczynności tarczycy, o których uczestnik zajęć nie wiedział dopóki nie dostał wskazania do wykonania badań.
Najpoważniejszym przypadkiem z jakim się spotkałem, było zdiagnozowanie raka pęcherzyka żółciowego. Dodam, że lekarze zgodnie stwierdzili, iż pacjent dotarł do nich niemalże w ostatniej chwili.
Widać więc powagę sytuacji dotyczącą naszego zdrowia w kontekście podjęcia systematycznej aktywności. Rzecz jasna, nie chodzi o to, żeby straszyć, lecz o to, aby uwrażliwić na profilaktykę, która powinna wszystkim towarzyszyć bezspornie, nie tylko przy wzmożonym wysiłku fizycznym.
Antropologia wiele podpowiada
Antropologia fizyczna, a dokładnie jej dziedzina antropometria. Kształt ciała i jego wymiary zależą od budowy kośćca, masy mięśni i tkanki tłuszczowej, oraz ich rozłożenia; wieku, płci, warunków geograficznych – regionalnych i środowiskowych, czyli sposobu odżywiania, charakteru pracy i rzecz jasna stopnia aktywności fizycznej. W oparciu o pomiary antropometryczne wyodrębniono następujące typy budowy ciała: pykniczny, czyli krępy; leptosomiczny czyli szczupły; atletyczny z silnie rozwiniętym układem kostno mięśniowym, oraz konfiguracje tych typów. Osadzenie nas w jednej z charakterystyk antropologicznych pozwoli trenerowi personalnemu dostosować najefektywniejsze metody i narzędzia ułatwiające osiągnięcie celów.
Odpowiednie żywienie i sen nieodłącznym elementem
Skoro mowa o zdrowiu, poruszona zostanie kwestia żywienia i snu. W branży istnieje opinia, że jedzenie jest najważniejsze. Oponenci twierdzą, że to sen, obok treningu, jest najistotniejszy. Posłużę się metaforą: to jest jak z kobietą i mężczyzną. Ona i On – mają różne zdanie, ale żyć bez siebie nie mogą. Tak też jest w tym przypadku powinniśmy podchodzić do tej sfery holistycznie i szukać równowagi.
BMI – o co w tym chodzi?
Na koniec coś, co nas najbardziej interesuje na samym początku przygody z treningiem. BMI i skład tkankowy ciała. BMI to łatwy i skuteczny sposób na obliczenie wskaźnika masy ciała. Body Mass Index daje nam podstawową informację o tym, czy jesteśmy zagrożeni niedowagą lub otyłością. Tak, jest różnica między nadwagą a otyłością, bardziej adekwatnym słowem będzie, granica, dzieląca te pojęcia. W jednym i w drugim przypadku przekraczamy limit wagowy wynikający ze wzoru BMI. Nadwaga może wynikać z nadmiaru tkanki tłuszczowej, ale również z planowanej hipertrofii, a dokładnie hipertrofii funkcjonalnej. Polega ona na stymulowanym wzroście włókien mięśniowych odpowiedzialnych za siłę, ale też obwody naszych mięśni. Otyłość jest stanem, w którym ilość energii dostarczonej znacznie przewyższa jej zużycie przez dany organizm, co powoduje zwiększenie ilości tkanki tłuszczowej, która wpływa niekorzystnie, a wręcz chorobotwórczo na stan zdrowia.
Analiza składu ciała
Aby nasze działania były skuteczniejsze, posługujemy się następnym narzędziem i badamy wspomniany wyżej, tkankowy skład ciała. Sojusznikiem naszym jest sygnał elektryczny. Przechodzi on swobodnie przez płyny zawarte w tkankach chudych naszego organizmu, takich jak mięśnie i krew, a spotyka opór przepływając przez tkanki tłuszczowe. Analizator składu ciała dokładnie mierzy ten opór i otrzymane wartości używa do obliczenia elementów składu ciała. W obliczeniach brana jest pod uwagę płeć, wzrost, wiek, budowa ciała. Obliczenia dotyczą ilości tłuszczu również trzewnego, masy kostnej, mięśniowej, oraz wody.
Kiedy trener juz dużo o nas wie
Kiedy trener wie o nas prawie wszystko, a na pewno wiele o naszym zdrowiu i celach jakie nam przyświecają, podejmuje działania dotyczące planowania. Powinniście Państwo wiedzieć, iż planowanie jest najtrudniejszym elementem procesu treningowego. Kierowanie, realizacja, kontrola somy i psyche, to działania specjalistyczne, wymagające szerokiej wiedzy i ogromnej praktyki. Na szczęście tym jest obarczony trener personalny a nie sam trenujący.
Zatem, wykazując się wiedzą, doświadczeniem i kreatywnością, trener powinien przedstawić projekt planu realizacji celów, w postaci konspektu lub powinien go zreferować przedstawiając meritum misternie rozpisanego planu.
Zanim przejdziemy do następnych zagadnień dotyczących Trenera Personalnego podsumujmy to, co już wiemy:
- Trening personalny, to jednostka treningowa będąca elementem cyklu treningowego. Prowadzona jest w kooperacji oraz pod bezpośrednim nadzorem trenera personalnego.
- Zanim spotkasz się z trenerem, określ cel, który chcesz osiągnąć np.: redukcja wagi, budowa masy, poprawa kondycji, modelowanie sylwetki itp.
- Przygotuj się na wywiad dotyczący stanu twojego zdrowia. Jeśli masz dokumentację medyczną, zabierz ją ze sobą.
- Zastanów się ile możesz poświęcić czasu na treningi personalne, ile dni w tygodniu i w jakich porach dnia. To usprawni rozmowę i ustalenia.
Pierwsze spotkanie:
- a) wywiad dotyczący:
- celów treningowych
- terminu, metod i środków ich realizacji
- zdrowia
- żywienia
- b) antropometria fizyczna
- klasyfikacja pod względem budowy ciała
- BMI lub analiza składu ciała
- c) ustalenia finansowe
Drugie spotkanie:
- a) testy określające poziom cech motorycznych
- b) plan realizacji celów
- c) sprawy formalno – prawne
- umowa
- ubezpieczenie
Czas na pytanie, kim jest trener personalny?
Gdy pada określenie „trener personalny” dźwięczą mi w głowie dziesiątki pytań zadanych na forum.
- jaka jest różnica między trenerem personalnym a osobistym?
- czy trener indywidualny to, to samo, co funkcjonalny i czy trener kulturystyki ma takie kompetencje jak elite trener?
- czy instruktor sportu, instruktor rekreacji, trener personalny mają takie same uprawnienia?
- chcę ćwiczyć zdrowo i mądrze, do kogo zwrócić się o poradę i pomoc? Do instruktora pilates czy pana od kulturystyki?
- trener celebrytów – o co chodzi w tym zawodzie?
Jak jest naprawdę? Co w tej materii mówi prawo a co życie? Postaram się to opisać, niestety w pewnych momentach będzie pod przysłowiową górkę.
Paragrafy, mętne prawo…
Regulacje prawne dotyczące naszego tematu odnajdujemy w ustawach oraz rozporządzeniach. Regulacji tych jest naprawdę wiele.
Ustawa o sporcie. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz jej stosowania.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych w sprawie szczegółowych zasad i warunków prowadzenia działalności w dziedzinie rekreacji ruchowej w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych w dziedzinie kultury fizycznej oraz szczegółowych zasad i trybu ich uzyskiwania i wiele innych.
Co z tego ministerialnego pląsu wynika?
Dobre pytanie. Niestety, w temacie nas interesującym, nic oczywistego a nawet pewna przestrzeń prawna a dokładnie Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej, na potrzeby placówek prowadzących szkolenia kwalifikacyjne, moim zdaniem, uległa nadinterpretacji, ale o tym za chwilę.
Pozwolę sobie na usystematyzowanie pojęć oraz osadzenie ich w przestrzeni, tak abyśmy mogli się zorientować w bałaganie prawnym. Podzielmy tę przestrzeń na dwie płaszczyzny. Pierwszą nazwiemy „merytoryczną”, obejmującą informacje o uzyskaniu kwalifikacji; drugą „zawodową”, klasyfikującą zawody i specjalności na potrzeby rynku pracy.
Otóż w płaszczyźnie merytorycznej odnajdujemy rozporządzenie w sprawie kwalifikacji, stopni i tytułów zawodowych. W dziedzinie kultury fizycznej, brzmią one następująco:
- Instruktor rekreacji
w specjalności Instruktor w Rekreacji Ruchowej na pozycji nr 5. mamy Fitness w kontekście – ćwiczenia siłowe
- Instruktor sportu
w wykazie dziedzin sportu na pozycji nr 13 mamy Kulturystykę i Trójbój siłowy w tej podgrupie jest: kulturystyka, trójbój siłowy, fitness
- Trener (trzy klasy- I, II, mistrzowska) najwyższe uprawnienia w danych dyscyplinach. Adekwatny do powyższego wykazu dziedzin sportu.
Jak widzimy, nie pojawia się szukana przez nas formuła „Trener Personalny” czy też wspomniane we wstępie, pozostałe nazwy, określające zawód czy usługi w zakresie kultury fizycznej i szeroko pojętego zdrowia. Sprawdźmy rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Mamy! W klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania pozycja nr 23 Specjaliści nauczania i pod nr 235920 pojawia się cyt.: „Trener osobisty (coach, mentor, tutor)”. To dziwne, bo to nie jest nasz „trener personalny”, który powinien widnieć w dziale „342 Sportowcy, trenerzy i zawody pokrewne” obok zawodów: trenerzy, instruktorzy i działacze sportowi, co sugerowało by płaszczyznę sportową a nie coachingową w zakresie szkoleń samodoskonalących, czy jako mentor – nauczyciel, doradca i w końcu tutor – opiekun np. grup studenckich, rozwijając powyższe terminy.
Tu jest właśnie, wcześniej wspomniana nadinterpretacja regulacji prawnych, często wykorzystywana przez placówki szkoleniowe. Muszę stwierdzić, że na szczęście dla nas wszystkich, będących odbiorcami usługi, zawodu nigdzie nie określonego prawnie.
Dlaczego na szczęście, chciałoby się zadać pytanie?
Otóż, dlatego, iż weszły deregulacje przepisów, tak skrzętnie przez nas analizowanych. Co w konsekwencji dało nam uwolnienie zawodu i terminologia zawodu czy usługi przez nas omawianej, może być dowolna.
Kwalifikacje zdobywane są w pozarządowych placówkach, bez cech dokumentu państwowego. To nieco martwi. Tu przypomnę wspomniane „na szczęście”, ponieważ powyższa naditerpetacja kieruje zainteresowanych posiadaniem umiejętności i wiedzy w tej materii do miejsc gdzie szkolenie należy odbyć podnosząc kompetencje trenerów personalnych, a to dobry znak.
Ponownie podsumujmy to, co wiemy:
- Termin „trener personalny” w ustawach oraz rozporządzeniach nie istnieje. Jest to termin środowiskowy stworzony na potrzeby rynku.
- Nie ma uprawnień państwowych określających ten zawó
- Były uprawnienia państwowe w świetle których, można było realizować cele i zadania trenera personalnego, to uprawnienia trenerów i instruktorów danych dyscyplin sportu czy specjalizacji rekreacji ruchowej.
- Są organizowane szkolenia i kursy: Trener Personalny, Trener Osobisty prowadzone przez placówki pozarządowe. Celem jest podniesienia kompetencji osób zainteresowanych usługami w sektorze sportu i rekreacji.
Jak więc wybrać tego właściwego trenera?
Tak, to nie łatwe. Sądzę jednak, iż kilka poniższych wskazówek moim zdaniem pomoże.
- Kompetencje wynikające z:
- a) wykształcenia kierunkowego i pochodnego
– studia w zakresie Wychowania Fizycznego, Fizjoterapii itp.
- b) dotychczasowych uprawnień trenerskich, instruktorskich w specjalizacjach bliskoznacznych lub pochodnych – Kulturystyka, trójbój siłowy, fitness, sztuki walki itp.
- c) czynnej działalności zawodowej jako trener np.: kadry, danej dyscypliny
- d) z kariery sportowej
– utytułowany zawodnik danej dyscypliny: mistrz kraju, Europy, świata.
– osoba rekreacyjnie, ale długo terminowo uprawiająca sporty, wieloletnie starty: maraton, triathlon itp.
- e) ze środowiska
– osoba prowadząca transparentne usługi w tej dziedzinie – fora, opinie,
– osoba opiniotwórcza, pisząca artykuły, opinie środowiskowe; biorąca udział w życiu mediów,
– osoba publiczna, biorąca udział w szkoleniach, eventach, zgrupowaniach.
Najbardziej emocjonalne zagadnienie – CENA
Na koniec naszych rozważań omówmy sprawy finansowo prawne. Niejednokrotnie budzą one wiele pytań i kontrowersji. Przechodząc do konkretów, cena godziny treningu personalnego w wymiarze 60 minut, dla przykładu w stolicy waha się w przedziale 130 – 250 zł. Jest to cena uśredniona, netto. Oczywiście są skrajne sytuacje gdzie, ceny są dumpingowane będąc skrajnie niskimi (30 zł). Czy też skrajnie wysokie, dostosowywane do indywidualnych potrzeb i możliwości wymagającego klienta.
Podsumowując:
- Cena godziny zegarowej w towarzystwie trenera to ok. 130 – 250 zł. netto.
- Cenę można negocjować, biorąc pod uwagę pakiety treningowe lub długoterminową współpracę.
Tam gdzie jest czynnik zdrowia i finansów brany pod uwagę, polecam, wszelkie ustalenia zapisać w formie umowy cywilno prawnej. Te działania nie pozostawią pola do niedociągnięć z obu stron, wprowadzą komfort realizacji naszych działań oraz szaloną radość i satysfakcję czerpaną z aktywności fizycznej pod okiem profesjonalisty, czego Państwu życzę.
Tomaszu Boruc
25 lat doświadczenia w sporcie kwalifikowanym oraz rekreacji ruchowej zdobytego w Japonii, Rosji, Ukrainie, Holandii, Niemczech oraz Izraelu. Pedagog, szkoleniowiec, wykładowca akademicki. Health Manager. Twórca Kliniki Rehabilitacji Funkcjonalnej – Life Clinic. Konsultant Narodowej Sieci Leczenia Zaburzeń Regulacji Emocji i Stresu Traumatycznego. Trener Kadry Narodowej Polskiej Organizacji Karate Kyokushin Kaian IKO Sosai. Wice Mistrz Świata Karate Kyokushin Tokyo 2014r. Czterokrotny MistrzKraju. Zdobywca srebrnych i brązowych medali Mistrzostw Polski.