Problematyka zdrowia stóp zyskuje coraz większe znaczenie w podologii i medycynie, co jest związane z sukcesywnie rosnącą świadomością społeczeństwa na temat wpływu zdrowia stóp na ogólny stan organizmu. Stopy, będące przecież fundamentem naszego ciała, odgrywają kluczową rolę w utrzymywaniu nas w równowadze, a także w statyce i dynamice oraz komforcie codziennego życia.
Stopy bezustannie są narażane na intensywny wysiłek i powtarzające się obciążenia, co wymaga odpowiedniego wsparcia, w tym właściwego – prawidłowo dobranego obuwia. Niestety, współczesne realia, w których estetyka, moda i trendy widziane oczami projektantów często przewyższają względy zdrowotne, prowadzą do sytuacji, w której większość osób wybiera obuwie niewłaściwie dopasowane do swojej stopy pod względem anatomicznym, co przyczynia się do utrwalania błędnych zachowań biomechanicznych oraz w następstwie do rozwoju licznych deformacji i problemów zdrowotnych. Z perspektywy samej podologii, edukacja pacjentów na temat wyboru odpowiednio dopasowanego obuwia staje się często kluczowym elementem profilaktyki, mającej na celu od najmłodszych lat zapobieganiu bolesnym problemom, jak też poprawę komfortu życia oraz ochronę zdrowia naszych stóp.
Aby jednak zrozumieć wpływ niewłaściwego, czy też nieprawidłowo dobranego, obuwia na stan zdrowia stóp, warto najpierw zgłębić temat ich anatomii oraz biomechaniki. Stopa jest jednym z najbardziej złożonych narządów w całym ciele człowieka, składającym się z 26 kości, 33 stawów i ponad 100 mięśni, ścięgien oraz więzadeł. Ta niezwykle skomplikowana struktura jest zaprojektowana do pracy jako swoista całość, umożliwiając prawidłowe przetwarzanie i rozkład sił oddziałujących na organizm podczas chodzenia, biegania lub stania. Przykładowo, każdy krok generuje siłę, która działa na stopę z mocą 2-3 krotnie większą od masy ciała. Odpowiednie wsparcie, jakiego dostarcza dobrze dobrane obuwie, jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania tej struktury i rozłożenia obciążeń w sposób jak najbardziej równomierny.
Należy podkreślić, że prawidłowo zaprojektowane i wykonane, anatomiczne obuwie powinno wspierać naturalne kształty i krzywizny stopy, umożliwiać swobodną pracę stawów oraz minimalizować nadmierne obciążenie konkretnych obszarów. W sytuacji, gdy buty są zbyt wąskie, ciasne, sztywne lub mają wysoki obcas, wpływają negatywnie na anatomię i biomechanikę stopy. W efekcie może dojść do przemieszczenia kości, naciągania ścięgien oraz zaburzeń w pracy mięśni i więzadeł. Na przestrzeni czasu i traumatyzowania chodem, nieodpowiednie obuwie prowadzi do dużych przeciążeń i zmian w strukturze stopy, co powoduje poważne deformacje, ogranicza mobilność i wywołuje dolegliwości bólowe. Kolejnym krokiem w zrozumieniu wpływu nieodpowiedniego obuwia na zdrowie stóp jest dogłębna analiza konkretnych deformacji, które mogą powstawać wskutek długotrwałego noszenia źle dopasowanego obuwia.
Do najczęstszych deformacji zaliczają się halluksy (paluch koślawy), palce młotkowate, modzele, odciski oraz tzw. płaskostopie poprzeczne, ale też wiele innych problemów. Przyczyn powstawania halluksów, czyli deformacji polegającej na koślawym ustawieniu palucha jest wiele. Natomiast często są bezpośrednio związane z noszeniem butów o wąskich czubkach lub na wysokim obcasie. Tego rodzaju obuwie powoduje nadmierne zbliżenie kości palców oraz nacisk na przednią część stopy, co prowadzi do nienaturalnego ustawienia palucha i przemieszczenia kości śródstopia. W wyniku tego procesu tworzy się bolesne wybrzuszenie na zewnętrznej stronie stopy. Deformacje tą nazywamy Hallux valgus. Hallux rigidus natomiast, to deformacja palucha, która charakteryzuje się ograniczeniem ruchomości w stawie śródstopno-paliczkowym. Jest to zaawansowana postać halluksa, prowadząca do sztywności stawu oraz bólu, zwłaszcza podczas chodzenia i zginania palca. Hallux rigidus często wynika z noszenia ciasnych butów, które nadmiernie obciążają staw palucha, przyspieszając procesy zwyrodnieniowe.
Deformacja palców w postaci młotkowatych zgięć również może być spowodowana nieodpowiednim, zbyt małym, ciasnym obuwiem, które ogranicza przestrzeń dla palców i wywiera nacisk na stawy palców. W efekcie dochodzi do zginania palców w nienaturalnej pozycji, co prowadzi do trwałej deformacji, bólu i trudności w noszeniu standardowego obuwia.
Ciasne, sztywne buty oraz obuwie o twardej podeszwie przyczyniają się do nadmiernego nacisku na różne obszary stopy, co powoduje powstawanie modzeli a także często odcisków. Te zmiany skórne nie tylko są bolesne, ale także mogą prowadzić do dalszych problemów, takich jak uszkodzenia skóry, infekcje oraz stany zapalne.
Brak odpowiedniego wsparcia łuku stopy, na przykład przez obuwie o zupełnie płaskiej podeszwie, sprzyja rozwojowi płaskostopia, które z kolei powoduje przeciążenie mięśni i ścięgien, a także zwiększa ryzyko kontuzji stawów, zwłaszcza kolan i bioder. Płaskostopie poprzeczne polega na spłaszczeniu łuku stopy, który biegnie w poprzek śródstopia. Ten rodzaj płaskostopia jest często wynikiem noszenia butów o płaskiej podeszwie, bez wsparcia łuku. W rezultacie łuk poprzeczny obniża się, powodując szersze rozstawienie kości śródstopia i nadmierne obciążenie główek tych kości. Płaskostopie poprzeczne może prowadzić do bólu, przeciążeń, a także zwiększa ryzyko powstawania modzeli i odcisków w okolicy 2-4 głów kości śródstopia, oraz halluksów.
Palce szponiaste to deformacja, w której palce są mocno zgięte w stawach międzypaliczkowych, a ich końce zaginają się w stronę podeszwy. Palce szponiaste często wynikają z noszenia zbyt ciasnego lub zbyt krótkiego obuwia, które wymusza nienaturalne ich pozycje. Takie ustawienie prowadzi do nadmiernego napięcia mięśni oraz ścięgien, a także ucisku na stawy, co powoduje ból i dyskomfort. Długotrwałe zaniedbanie tej deformacji może prowadzić do trwałego zniekształcenia palców oraz dużych problemów z chodzeniem.
Podobnie jak palce szponiaste, palce młoteczkowate również są deformacją związaną z nienaturalnym zgięciem palców, jednak w tym przypadku zgięcie dotyczy głównie stawu bliższego, który przybiera kształt młoteczka. Ta deformacja bardzo często dotyczy drugiego palca i powstaje wskutek przeciążeń oraz noszenia butów z wąskim przodem. Oprócz bólu, palce młoteczkowate mogą prowadzić do powstawania na nich modzeli i odcisków, co dodatkowo potęguje dyskomfort.
Koślawość pięt to deformacja, w której pięta ustawia się w nienaturalnym kącie, wychylając się na zewnątrz. Przyczyną tego zjawiska jest zazwyczaj nieodpowiednie obuwie lub brak wsparcia dla pięty, co prowadzi do niestabilności oraz nadmiernego nacisku na boczną część stopy. Koślawość pięt może powodować ból w okolicach kostek oraz problemy z równowagą i stabilnością podczas chodzenia. Przyczynia się do wielu późniejszych problemów z górnymi partiami ciała.
Stopa wydrążona to deformacja charakteryzująca się wyjątkowo wysokim łukiem stopy. Ta deformacja może być wynikiem predyspozycji genetycznych, ale również nieodpowiedniego obuwia, które nie amortyzuje właściwie wstrząsów. Wysoki łuk stopy powoduje, że główny nacisk przenosi się na piętę i palce, co prowadzi do bólu i zwiększa ryzyko uszkodzeń mechanicznych w tych obszarach. Stopa wydrążona jest podatna na tworzenie się odcisków i modzeli, a także na nadwyrężenie mięśni i więzadeł.
Neuropatia Mortona, znana również jako nerwiak Mortona, to bolesne schorzenie spowodowane uciskiem lub podrażnieniem nerwu między palcami, najczęściej między trzecim a czwartym palcem. Powodem jest najczęściej noszenie ciasnych, niewygodnych butów, które wywołują nacisk na struktury nerwowe. Objawy obejmują pieczenie, drętwienie oraz ostry, przeszywający ból, który może promieniować w stronę palców.
Zespół cieśni stępu jest stanem wynikającym z ucisku nerwu piszczelowego w kanale stępu. Powodem może być ciasne obuwie, które powoduje obrzęk tkanek miękkich wokół stawu skokowego, co prowadzi do podrażnienia nerwu. Objawia się bólem, drętwieniem i mrowieniem w okolicy stawu skokowego i stopy, utrudniając poruszanie się.
(……………………………………………….)
Artykuł ukazał się w wydaniu 4/2024 art of BEAUTY
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
Teresa Agnieszka Klimczak
Dyplomowana absolwentka kierunku podologii w SEK we Wrocławiu. Doświadczenie podologiczne zdobywa od 2007 roku, od 2012 właścicielka nowoczesnych gabinetów podologicznych i kosmetycznych w kraju i za granicą. Prowadzi autorskie szkolenia podologiczne oraz ortonyksyjne, podstawowe i mocno zaawansowane. Wyłączna właścicielka: MedEstetic Teresa Agnieszka Klimczak, Podologia Teresa Agnieszka Klimczak, Podiatria.pl T. A. Klimczak oraz Teresa Agnieszka Klimczak Professional Podology.