Łojotokowe zapalenie skóry głowy (Dermatitis sebborhoica, ŁZS) to przewlekłe, nawrotowe schorzenie należące do grupy chorób łojotokowych. Jak skutecznie je leczyć nie znając do końca jego etiopatogenezy.
Częstość występowania ŁZS w populacji wynosi 1-3%, najczęściej dotyczy osób między 18 a 40 rokiem życia, z częstszym występowaniem u mężczyzn. Zmiany skórne cechują się obecnością rumienia oraz złuszczaniem otrębiastym. W cięższych postaciach mają charakter żółtych łusek, towarzyszy im wysięk oraz nawet strupy. Typowa lokalizacja zmian to obszar granicy skóry owłosionej i nieowłosionej: przy linii czoła, w okolicy brwi, za uszami. Nawroty zmian skórnych obserwowane są głównie w okresie jesienno-zimowym. Niektórzy badacze wskazują na podobieństwo ŁZS z łuszczycą i traktują je jako stan przedłuszczycowy.
Etiopatogeneza ŁZS
W etiopatogenezie ŁZS zwraca się szczególną uwagę na aktywność gruczołów łojowych, podłoże immunologiczne, nadmierny rozwój Malassezia spp. oraz wpływ czynników egzogennych.
Rola gruczołów łojowych
Lokalizacja zmian w przebiegu ŁZS odpowiadająca miejscom występowania większej liczby gruczołów łojowych oraz rzadkie występowanie przed okresem dojrzewania to czynniki, które wskazują na korelację tej jednostki chorobowej z aktywnością gruczołów łojowych. Innym kluczowym faktorem sprzyjającym rozwoju ŁZS jest zmieniony skład sebum (większa zawartość trójglicerydów, cholesterolu, a mniejsza ilość estrów skwalenu i wolnych kwasów tłuszczowych).
Rola Malassezia spp.
Drożdżaki Malassezia spp. wchodzą w skład naturalnej flory ludzkiej skóry. Zaobserwowano natomiast zwiększenie ilości tego gatunku u osób z objawami ŁZS (85% mikroflory bakteryjnej owłosionej skóry głowy w porównaniu do 45% owłosionej skóry głowy u osób bez ŁZS). Wzrost ilości Malassezia spp. jest także powiązany z nasileniem zmian skórnych, a dobra odpowiedź pacjentów na leczenie preparatami przeciwgrzybiczymi wskazuje na ich znaczącą rolę w etiopatogenezie łojotokowego zapalenia skóry.
Zjawiska immunologiczne
U osób z ŁZS wykazano zwiększoną ilość komórek NK1+ i CD16+ oraz wzrost ilości interleukin o charakterze prozapalnym. Do indukcji stanu zapalnego mogą się przyczyniać również drożdżaki Malassezia spp. poprzez stymulację produkcji cytokin oraz w wyniku enzymatycznego rozkładu trójglicerydów i uwolnienia kwasu arachidonowego.
Czynniki egzogenne
Na nasilenie i przebieg ŁZS wpłynąć może dieta, higiena osobista, obecność zanieczyszczeń środowiska, stres, ekspozycja na promieniowanie słoneczne, alkoholizm, stosowanie leków czy współistnienie innych chorób.
Leczenie ŁZS
W terapii łojotokowego zapalenia skóry głowy stosowane są szampony, płyny, pianki, olejki o działaniu przeciwgrzybiczym, keratolitycznym i cytostatycznym. Lekiem z wyboru jest cyklopiroksolamina. Posiada ona właściwości niwelujące kolonie Malassezia spp., przeciwzapalne oraz przeciwbakteryjne. Jej działanie opiera się na chelatowaniu jonów żelaza i glinu, co doprowadza do nieprawidłowego przepływu jonów przez błony komórkowe drobnoustrojów i w efekcie do uszkodzenia elementów wewnątrzkomórkowych. Dodatkowo cyklopiroksolamina hamuje syntezę prostaglandyn oraz wzrost bakterii. Lek stosuje się 2-3 razy w tygodniu przez okres 4 tygodni.
W leczeniu ŁZS zalecane są także środki imidazolowe takie jak ketokonazol, klotrimazol czy flutrimazol. W celu zniwelowania stanu zapalnego, świądu i uczucia pieczenia wskazuje się na preparaty zawierające kortykosteroidy.
Inne substancje terapeutyczne:
– siarczek selenu – przeciwgrzybiczy i cytostatyczny,
– pirytionian cynku – przeciwgrzybiczy i przeciwbakteryjny,
– kwas salicylowy – złuszczający, przeciwbakteryjny i przeciwzapalny,
– siarka – przeciwbakteryjna, przeciwgrzybicza, przeciwzapalna, normalizująca,
– dziegcie – złuszczające, antyseptyczne.
Częstotliwość stosowania wybranych preparatów w terapii ŁZS
| Rodzaj preparatu | Częstotliwość użycia | |
|
Miejscowe leki przeciwgrzybicze |
Cyklopiroks 1% w formie szamponu | Raz dziennie lub 2 razy w tygodniu |
| Ketokonazol 2% w formie szamponu | Raz dziennie lub, 2 razy w tygodniu | |
|
Miejscowe glikokortykosteroidy |
Klobetazol 0,5% w formie szamponu | 2 razy w tygodniu |
| Fluocynolon 0,01% w formie szamponu | Raz dziennie | |
| Fluocynolon 0,01% w formie roztworu | Raz lub 2 razy dziennie | |
| Walerianian betametazonu 0,12% w formie pianki | 2 razy dziennie | |
|
Preparaty bez recepty |
Szampon dziegciowy | 2 razy w tygodniu |
| Szampon z siarczkiem selenu | 2 razy w tygodniu | |
| Szampon z pirytionianem cynku | 2 razy w tygodniu |
Pielęgnacja skóry głowy z ŁZS
W pielęgnacji skóry głowy z obecnością ŁZS należy uwzględnić delikatne działanie oczyszczające oraz wdrożenie składników o działaniu przeciwgrzybiczym. Aby zachować balans, należy 2 razy w tygodniu stosować szampony niwelujące nadmierną aktywność drożdżaka Malassezia spp., a w pozostałe dni stosować preparaty o działaniu nawilżającym, łagodzącym, przeciwzapalnym. Należy pamiętać o dwukrotnej aplikacji szamponu podczas mycia i delikatnym odciskaniu nadmiaru wody za pomocą ręcznika. Nie można zapominać o pielęgnacji łodygi włosa za pomocą odżywek, masek, w zależności od jej wyjściowych potrzeb. Kluczowym elementem jest także wykonywanie peelingów skóry głowy co 7-10 dni. Nadmierna stylizacja włosów może być czynnikiem zaostrzającym przebieg choroby.
(……………………………………………….)
Artykuł ukazał się w wydaniu 2/2024 art of BEAUTY
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
Wioleta Faruga – Lewicka
mgr kosmetolog, doktorantka Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, wykładowca akademicki, praktyk, szkoleniowiec, autorka licznych publikacji z zakresu kosmetologii oraz autorka książki „Kosmetologia w pigułce. Kompendium”.