Suplement diety to środek spożywczy, którego celem jest uzupełnienie sposobu żywienia.
Suplementy diety wprowadzane do obrotu nie mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Istnieje wiele substancji pochodzenia syntetycznego i naturalnego, które stanowią związki aktywne w preparatach suplementacyjnych. Wśród nich można wymienić klasyczne witaminy i mikroelementy a także aminokwasy, kwasy tłuszczowe, błonnik, węglowodany, probiotyki oraz wyciągi roślinne.
Suplement może występować jedynie w formie doustnej, będąc skoncentrowanym źródłem witamin oraz składników mineralnych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy. Taka jest właśnie jego ustawowa definicja. Są one wprowadzane na rynek farmaceutyczny w postaci przykładowo kapsułek, tabletek, saszetek z proszkiem, ampułek, lub tabletek musujących. Każda z tych form musi być możliwa do zażywania w określonych dawkach.
Suplementy diety można podzielić ze względu na składniki w nich zawarte: środki zawierające witaminy i składniki mineralne, preparaty bogate w ekstrakty roślinne, zawierające w swoim składzie probiotyki i prebiotyki czy aminokwasy. Podział tej grupy preparatów może obejmować przeznaczenie: suplementy wspomagające odchudzanie, układ odpornościowy, opóźnienie procesów starzenia, wpływające na stan skóry, śluzówki, włosów i paznokci oraz specyfiki dla sportowców.
Natomiast za lek, czyli produkt leczniczy uważa się każdą substancję, niezależnie od pochodzenia i sposobu produkcji, nadającą się do wprowadzania do organizmu w odpowiedniej postaci i określonej ilości (dawce), celem osiągnięcia pożądanego efektu terapeutycznego. Jego zadaniem jest zapobieganie chorobie lub niwelowanie jej objawów.
Podsumowując, podstawowa różnica pomiędzy lekiem a suplementem diety to dawka substancji aktywnej. W leku jest na tyle wysoka aby leczyć, w suplemencie na tyle niska, aby uzupełniać niedobory. Przy czym należy pamiętać, że suplementowanie nie zastąpi pełnowartościowego pożywienia.
W jaki sposób suplementy diety działają?
Suplementy diety są stosowane celem odżywienia organizmu, dodania sił witalnych, ochrony przed stresem lub poprawy wyglądu włosów i skóry. Odpowiednio zbilansowana i zróżnicowana dieta, bogata w warzywa i owoce, powinna w pełni zaspokajać potrzeby organizmu. Jednakże zasady prawidłowego żywienia z różnych przyczyn są łamane. Stale rosnące tempo życia, a także związany z tym stres, brak ruchu, alkohol i papierosy, a przede wszystkim niewłaściwy sposób odżywiania zwiększają zapotrzebowanie na witaminy i składniki mineralne. Dlatego tak popularna i zalecana stała się suplementacja, która pomimo oczywistych zalet, jest stosowana zbyt swobodnie i niekiedy nieodpowiedzialnie.
Łatwy dostęp tych preparatów jest stale zwiększany głównie poprzez skuteczny marketing i wszechobecną reklamę.
Należy wiedzieć, że istnieje kilka sposobów dostarczania do organizmu niezbędnych składników odżywczych. Pierwszym i najważniejszym jest to dobrze zbilansowana dieta, która powinna być podstawą zdrowego stylu życia. Kolejne formy to żywność wzbogacona oraz suplementy diety.
Aspektem również związanym z działaniem suplementów jest ich wchłanianie. Jest to proces zachodzący w przewodzie pokarmowym, głównie w jelitach. Polega on na wnikaniu końcowych produktów trawienia pokarmów, a także wody, witamin i minerałów, a następnie przekazanie ich do krążącej krwi i limfy. Część suplementów najlepiej zażywać po posiłku, popijając je obficie wodą lub sokiem dlatego, że część witamin: A, D, E oraz K rozpuszczają się w tłuszczach, pozostałe zaś w wodzie, a niektóre dodatkowo lepiej wchłaniają się w zakwaszonym środowisku. Poszczególne substancje oddziałują też między sobą lub z innymi towarzyszącymi suplementowaniu lekami, oraz w różny sposób się rozkładają. To, kiedy należy brać witaminy, zależy od ich rodzaju i przeznaczenia. Na opakowaniu można odczytać zalecenia, by brać konkretny suplement razem z posiłkiem, na pusty żołądek, przed snem, z wodą lub sokiem.
Jak wybrać dobry suplement diety?
Na rynku dostępne są setki produktów, wyprodukowanych przez różne koncerny farmaceutyczne. Kuszą konsumentów nazwą, opisem właściwości i opakowaniami, które bywają dużo atrakcyjniejsze od opakowań leków. Jak więc wybrać odpowiedni preparat, gdy do wyboru jest ich kilkadziesiąt? Przede wszystkim należy czytać skład zadeklarowany przez producenta.
Warto upewnić się czy suplement diety jest nam niezbędny. Być może potrzebny jest nam lek, a nie suplement, albo po prostu bogatsza dieta. Suplement przydatny będzie, gdy zostanie zauważony niedobór jakiegoś składnika, a efekty kuracji można sprawdzić wykonując podstawowe badania krwi.
Na opakowaniu powinny być wymienione wszystkie składniki preparatu, tj. substancje aktywne wraz z ich ilością oraz składniki inertne, zapewniające ujednolicenie i spojenie masy tabletkowej lub innej formy preparatu doustnego. Uwzględnione powinny być również środki aromatyzujące oraz syntetyczne barwniki. Warto wybierać te, które pozbawione są dodatku cukrów i substancji barwiących, te bowiem nie wnoszą nic do właściwości preparatu. Należy zwrócić uwagę na stosunek ceny do jakości, oraz na to, jak kształtuje się koszt miesięcznej kuracji. Nie zawsze drogi suplement jest najlepszy, ten z reguły ma mocno doinwestowany marketing a przeciętny skład. Suplement diety stosowany zgodnie z informacjami na opakowaniu nie może mieć działania leczniczego. Nawet jeśli ma skład podobny do leku, to różni się dawką, zaleconym schematem dawkowania albo jakością wyciągu ziołowego czy składu. Nie ma natomiast znaczenia czy witamina jest syntetyczna czy naturalna. Jej skład chemiczny jest taki sam, bez względu na pochodzenie. Ludzki organizm nie odróżni witaminy C pochodzącej z jabłek i tej samej substancji pochodzącej z tabletki. Jedynie dodatek innych substancji przesuwa przewagę na rzecz preparatów pochodzenia naturalnego, przykładowo w jabłkach występują dodatkowo: błonnik, pektyny, kwas foliowy i mikroelementy.
Często producenci suplementów diety nie informują na opakowaniach o działaniach niepożądanych, interakcjach z lekami i przeciwwskazaniach, a brak tej wiedzy może być groźny w skutkach dla życia ludzkiego.
Kolejna rzecz na jaką należy zwrócić uwagę to potwierdzone działanie kliniczne substancji aktywnej i renoma firmy, która dany produkt sprzedaje. W razie wątpliwości należy poradzić się swojego lekarza lub farmaceuty. Natomiast rzetelne źródła wiedzy o badaniach klinicznych to przykładowo: consumerlab.com czy informed-choice.org. Najczęściej informacja o potwierdzonym działaniu znajduje się na opakowaniu. Niewątpliwie najbezpieczniejszym miejscem do zakupu jest apteka, mamy wówczas pewność co do pochodzenia preparatu.
Prawidłowa i zróżnicowana dieta, bogata w warzywa i owoce, powinna dostarczyć wszystkich składników odżywczych, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Suplementy diety są specyficznymi środkami spożywczymi, które mają na celu uzupełnienie normalnej diety. Istnieje wiele pozytywnych aspektów dotyczących przyjmowania suplementów. Zawsze należy zwracać uwagę na skład produktu oraz jego przeznaczenie. Zastanawiając się nad podażą witaminy D, siarki organicznej, ashwagandy czy kwasów omega 3 najlepiej jest zasięgnąć konsultacji z lekarzem lub zaprzyjaźnionym farmaceutą, szczególnie w przypadku równoczesnego zażywania leków.
Anna Szymanowska-Flis
Absolwentka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, kierunek kosmetologia oraz Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, gdzie uzyskała tytuł technologa chemii, specjalność chemia kosmetyków. Pracuje jako analityk laboratoryjny. Z zamiłowania autorka tekstów.