Chcąc świadomie pielęgnować cerę, wpływać na utrzymanie jej dobrego stanu, a także leczyć jej zmiany chorobowe nie można zapominać o dobroczynnym wpływie witamin na skórę i ich działaniu terapeutycznym.
Witaminy to związki chemiczne, które są niezbędne do procesów biochemicznych zachodzących w organizmie. Nie stanowią materiału budulcowego, ani źródła energii, jednak biorą udział we wszystkich podstawowych procesach regeneracyjnych, a ich niedobór powoduje stany chorobowe.
Muszą być dostarczane z pożywieniem, chociaż niektóre z nich (B1, B3, B6, B7, B12, K) są też w niewielkich ilościach syntetyzowane w przewodzie pokarmowym człowieka przez bakterie jelitowe. Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie są gromadzone w organizmie i muszą być dostarczane w codziennej diecie.
Pierwsza odkryta witamina – B1 została wydzielona przez polskiego biochemika Kazimierza Funka w 1913 roku. Nadał on też tej grupie związków nazwę WITAMINY (łac. vita – życie i amina – witamina B1 zawierała grupę aminową).
Witamina B1 (tiamina, aneuryna) – jest koenzymem biorącym udział m.in. w przemianie węglowodanów i alkoholu, w wytwarzaniu aminokwasów i dostarczaniu energii do komórek.
Pobudza apetyt, reguluje czynność układu nerwowego, mięśni, serca, bierze udział w procesach odpowiadających za prawidłowy wzrost i rozwój organizmu. Jej suplementacja polecana jest szczególnie w nerwobólach, zapaleniach nerwów, zaburzeniach rytmu serca, nadczynności tarczycy, paraliżu poinfekcyjnym, alkoholizmie, cukrzycy, lekomanii, zaburzeniach ciąży, oparzeniach, niedoborach żywieniowych, przedłużających się biegunkach, a także podczas stresu i przy dużym wysiłku fizycznym. Duże ilości tiaminy znajdują się w wieprzowinie, orzechach pistacjowych i arachidowych, drożdżach i zarodkach pszenicy.
W krajach rozwiniętych niedobór tiaminy z powodu niedożywienia występuje rzadko. Jako najczęstsze przyczyny wymienić należy nadużywanie alkoholu i choroby przewlekłe (np. cukrzyca, nowotworowe), długotrwałe stosowanie leków moczopędnych, dializowanie, niewydolność serca lub źle prowadzona wybiórcza dieta, jak wegetariańska, czy wegańska. Jednym z objawów niedoboru witaminy B1 są łamliwe i matowe włosy.
W pielęgnacji skóry witamina B1 wykorzystywana jest w leczeniu dermatoz alergicznych połączonych ze świądem, w leczeniu czyraków, stanów zapalnych, łojotoku i oparzeń, ma wpływ na metabolizm tkanki tłuszczowej i ułatwia oddychanie komórkowe.
Witamina B2 (ryboflawina, laktoflawina, nazywana też witaminą G) – odgrywa ważną rolę w biochemicznych przemianach w siatkówce oka, w przemianie glukozy i aminokwasów, w procesach utleniania komórkowego. Stosowana jest w leczeniu niektórych typów niedokrwistości, wpływa na prawidłową funkcję i wygląd skóry, biorąc udział między innymi w procesach odnowy komórkowej.
Jest odporna na działanie wysokiej temperatury, ale suplementy, które ją zawierają wymagają ciemnych opakowań, ponieważ ulega rozpadowi pod wpływem światła. Niedobór witaminy B2 powoduje niedokrwistość, zahamowanie wzrostu, zmiany w obrębie rogówki, wypadanie włosów, zapalenia skóry i błon śluzowych, zmiany łojotokowe skóry, stany zapalne kącików ust i warg z licznymi pęknięciami, z łuszczeniem i ze skłonnością do krwawień.
Zwiększone zapotrzebowanie na ryboflawinę obserwuje się zazwyczaj w czasie intensywnego wzrostu, w ciąży, w laktacji, w stresie i przy dużym wysiłku fizycznym. Jej zwiększona podaż zalecana jest także w przypadkach oparzeń, chorób nowotworowych, biegunek, długotrwałych stanów gorączkowych, wszelkich przewlekłych chorób, schorzeń jelit i wątroby, nadczynności tarczycy, ciężkich obrażeń i u noworodków z wysokim stężeniem bilirubiny.
W pielęgnacji skóry witamina B2 wykorzystywana jest w terapiach przeciwzapalnych, problemach skóry trądzikowej i w łojotokowym zapaleniu skóry. Stosowana jest w zabiegach przeciwstarzeniowych, ponieważ pośrednio opóźnia powstawanie zmarszczek, wspomaga też utrzymanie zdrowego kolorytu skóry i ogólnie jej dobrego stanu.
Witamina B3 – (niacyna, amid kwasu nikotynowego, zwana inaczej witaminą PP) uczestniczy w procesach utrzymujących odpowiedni stan skóry, w reakcjach utleniania, w przemianie węglowodanów, oddychaniu tkankowym, gospodarce wodnej, funkcjonowaniu błon śluzowych, przepływie krwi w naczyniach krwionośnych i usuwa substancje toksyczne z organizmu. Jest syntezowana przez bakterie jelitowe, organizm ludzki może wytwarzać jedynie niewielkie ilości tej witaminy. Najwięcej jest jej w tkankach, które są najbardziej aktywne metabolicznie jak mózg, serce, mięśnie szkieletowe i wątroba.
Niedobór niacyny prowadzi do choroby zwanej pelagra charakteryzującej się biegunką, ogólnym osłabieniem, demencją i problemów skórnych takich jak: zaczerwienienie, łuszczenie, świąd, pieczenie, pękanie naskórka. Najlepszymi źródłami niacyny są ryby, drób, czerwone mięso, orzechy i produkty pełnoziarniste. Jest odporna na działanie wysokiej temperatury, ale np. nadmiar spożywanych cukrów może powodować jej niedobór.
Witaminę B3 należy suplementować dodatkowo w przypadku dolegliwości skórnych. Jej dobroczynne działanie na cerę wykorzystywane jest w wielu przypadłościach. Niacyna poprawia ukrwienie i ma właściwości przeciwzapalne, dzięki temu jest skuteczna w leczeniu różnych form trądziku, także różowatego i w okołomieszkowym zapaleniu skóry. Poprawia koloryt cery, pomaga rozjaśnić przebarwienia i plamy starcze, zmniejszając ich wielkość i intensywność. Wpływa pozytywnie na strukturę i elastyczność skóry. Zwiększa wytwarzanie ceramidów w zewnętrznej warstwie naskórka, tworząc tarczę ochronną przed utratą wilgoci, ochronę przed bakteriami i czynnikami środowiskowymi. Stosuje się ją w leczeniu wielu dermatoz, nadmiernej suchości skóry i w łuszczycy. Poprawia kondycję włosów, wykorzystywana jest w kosmetykach przeciwdziałających ich wypadaniu.
Witamina B5 (kwas D-pantotenowy) – to mieszanina związków: kwasu pantotenowego, panteiny, pantenolu, koenzymu A. Uczestniczy we wszystkich procesach metabolicznych. Witamina ta bardzo często jest składnikiem kosmetyków łagodzących podrażnienia skóry, płynów do higieny intymnej, pianek do golenia, preparatów wzmacniających paznokcie i włosy. W połączeniu z witaminą C ma działanie ograniczające powstawanie plam starczych na skórze. W kosmetologii najczęściej wykorzystywana jest prowitamina witaminy B5, czyli D-pantenol, mający wiele cennych właściwości: działa aktywizująco na podziały komórek naskórka i poprawia jego strukturę, przyspiesza gojenie, działa przeciwrumieniowo, łagodzi podrażnienia, świąd i stany zapalne, reguluje funkcje gruczołów łojowych. Ma działanie nawilżające, co pomaga w leczeniu łuszczycy, rybiej łuski, atopowego zapalenia skóry.
Nie ma właściwości komodogennych, jest bardzo dobrze tolerowany, praktycznie nie uczula i zwiększa przenikanie innych substancji, to stosowana jest szeroko w kosmetykach i preparatach leczniczych. Zmniejsza nasilenie działań niepożądanych związanych ze stosowaniem retinoidów. Jest niezbędna w leczeniu ran, stłuczeń, blizn, odleżyn, owrzodzeń i oparzeń.
Witamina B6 (pirydoksyna, adermina) występuje w postaciach biologicznie czynnych jako: pirydoksol, pirydoksal oraz pirydoksamina. Jest odporna na działanie temperatury i utlenianie, ale podatna na promieniowanie UV. Bogatymi źródłami pirydoksyny są: kasza gryczana, ziemniaki, brokuły i mięso drobiowe.
Niedobór witaminy B6 wywołuje stany zapalne skóry, zmiany w układzie nerwowym (objawy padaczkowe u dzieci i drgawki), zmiany w czerwonym szpiku kostnym (objawy anemii u dorosłych), zaburzenia czynności układu pokarmowego, utratę blasku skóry, a także ogólne zmęczenie, stany lękowe, depresyjne i rozdrażnienie.
Witamina B6 leczy zapalenia błon śluzowych, więc jej stosowanie konieczne jest w chorobach przyzębia, warg i języka. Jej przydatność w kosmetyce, dermatologii i kosmetologii wykazuje bardzo szerokie spektrum zastosowania. Wpływa na syntezę kolagenu, co wspomaga wszelkie terapie przeciwstarzeniowe, a ponieważ ma wpływa także na spalanie tłuszczy, to używana jest w leczeniu cellulitu. Pirydoksynę stosuje się w pielęgnacji skóry tłustej i mieszanej, w terapiach zmian łojotokowych skóry, wspomagająco w leczeniu trądziku i przewlekłych stanów zapalnych i przy problemach alergicznych. Wpływa pozytywnie na kondycję włosów, sprzyja ich wzrostowi i zapobiega łysieniu.
Witamina B7 (biotyna, koenzym R, witamina H) – zwana witaminą skóry i urody. Jest syntezowana przez bakterie jelitowe. Biotyny najwięcej znajdziemy w wątrobie, wieprzowinie, wołowinie, nerkach, drobiu, w nasionach soi oraz w orzechach. Promieniowanie UV ją dezaktywuje. Jest niezbędnym składnikiem metabolizmu wewnątrzkomórkowego. Niedobory witaminy B7 można łatwo rozpoznać – włosy wypadają nadmierni i są matowe, a paznokcie łatwo się łamią i rozdwajają. Cząsteczki siarki, które zawiera oddaje włosom, skórze i paznokciom, chroniąc je w ten sposób przed uszkodzeniami i odbudowując ich struktury. Powoduje zwiększenie twardości paznokci i ich odporności na złamania.
W pielęgnacji cery, ale także w leczeniu zmian skórnych, paznokci i włosów wykorzystuje się biotynę bardzo często. Kondycjonuje włosy, zapobiega ich wypadaniu oraz odbarwianiu. Ma działanie regulujące pracę gruczołów łojowych, rozjaśniające przebarwienia, ale również nawilżające, co bardzo pomaga skórze przesuszonej, podrażnionej i łuszczącej się. Działa regulująco na układ wydzielniczy skóry, wzmacnia ją, zwęża pory, spłyca zmarszczki, a co ważne dla skóry wokół oczu stymuluje drenaż zmniejszając obrzęki. Biotyna pomaga w procesie wchłaniania witaminy C, a jej skuteczność wzrasta wraz z obecnością w kosmetyku witamin A i E.
Witamina B9 (kwas foliowy, folacyna, kwas pteroiloglutaminowy, witamina M, witamina B11) – jest niezbędnym koenzymem w procesie krwiotworzenia w szpiku kostnym, bierze udział w wytwarzaniu krwinek czerwonych i DNA, zmniejsza ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów. Stosowana jest w różnych typach niedokrwistości, np. złośliwej, w leczeniu biegunki tłuszczowej i innych zaburzeniach układu trawienia. Niedobór kwasu foliowego powoduje zahamowanie syntezy kwasów nukleinowych, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, zatrzymanie wzrostu tkanek i organizmu, nieprawidłowy rozwój łożyska, wypadanie włosów, powstawanie ognisk martwiczych w mięśniach.
Występuje prawie wyłącznie w połączeniu z witaminą B12. Około 30% osób z zaburzeniami psychicznymi ma jej stężenie wyraźnie obniżone. Jej niedobór występuje także u alkoholików, palaczy i kobiet ciężarnych., co sprawia, że konieczna jest jej suplementacja.
Ma także dość szerokie zastosowanie w preparatach pielęgnacyjnych do skóry, ponieważ ułatwia utrzymanie jej zdrowego wyglądu. Witamina B9 wpływa na przedłużenie żywotności komórek skóry, stymuluje odnowę komórkową, przyspiesza proces regeneracji, poprawia elastyczność i spłyca drobne zmarszczki. Opóźnia depigmentację włosów, redukuje szkodliwe skutki działania promieniowania UV.
Witamina B12 (kobalamina, cyjanokobalamina) – wspomaga syntezę DNA, dlatego potrzebna jest każdej komórce. Bierze udział w syntezie aminokwasów i kwasów nukleinowych, pobudzając wzrost komórek i przyczyniając się do tworzenia i dojrzewania erytrocytów, a także leukocytów. Konieczna jest do właściwych przemian kwasu foliowego. Reguluje syntezę melaniny, działa antystresowo, zwalcza uczucie zmęczenia, jest stosowana w leczeniu leukopenii. Niedobór witaminy B12 powoduje niedokrwistość i anemię złośliwą, niedokrwistości toksyczne, zapalenia wielonerwowe, schorzenia wątroby, zmiany chorobowe w skórze. Kobalamina bierze udział w procesie syntezy serotoniny – neuroprzekaźnika, który działa antydepresyjnie. Z tego powodu w języku potocznym witaminę B12 nazywa się różową witaminą lub witaminą nastroju. Jej naturalnym źródłem jest mięso, zwłaszcza wątróbki, ale znajdziemy ją też w rybach, owocach morza, w jajach, drożdżach, a także w mleku i jego przetworach. Kobalamina nie jest stosowana w kosmetykach samodzielnie i nie tak często jak inne witaminy, ale bywa składnikiem preparatów przeznaczonych dla cery wymagającej ujednolicenia kolorytu, rozjaśnienia i wygładzenia.
(………………………………………………………………………………………………………………)
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
Jolanta Kozaczyńska
Specjalista kosmetologii estetycznej i kosmetologii leczniczej, dietetyki klinicznej i dietetyki w kosmetologii, instruktor odnowy biologicznej, pedagog i wykładowca zawodu. Od wielu lat prowadzi działalność społeczną w dziedzinach dotyczących profilaktyki zdrowotnej i poprawy wizerunku. Właściciel gabinetu Esther Studio w Warszawie.