W niniejszym artykule prezentujemy dwie bardzo ciekawe terapie łysienia – w szczególności (choć nie wyłącznie) łysienia androgenowego. Ich wspólną cechą jest bardzo wysokie bezpieczeństwo stosowania – czyli zarówno wąska lista przeciwwskazań, jak i potencjalnie możliwych skutków ubocznych.
Jedną ze wspomnianych terapii jest fototerapia, zwana także LLLT (Low Level Laser Therapy) – znana od ponad pięćdziesięciu lat, jednoznacznie uznawana i wspierana przez tzw. evidence based medicine, a jednocześnie wciąż traktowana przez znaczną część zainteresowanych pacjentów i trychologów jako coś egzotycznego, „alternatywnego” w stosunku do medycyny głównego nurtu.
Drugą terapią, którą chcemy zaprezentować jest absolutna nowość na światowym rynku: INDIBA HairWave – implementacja w obszarze leczenia łysienia i innych problemów owłosionej skóry głowy powszechnie znanej w fizjoterapii i medycynie estetycznej technologii opracowanej ponad czterdzieści lat temu przez hiszpańską firmę INDIBA.
Jako specjaliści, zajmujący się od wielu lat problematyką przeszczepów włosów i leczenia łysienia, dostrzegamy w zasygnalizowanych wyżej rozwiązaniach wiele bardzo interesujących i ważnych zalet, jak również i pewne obciążenia. Przedstawmy szczegółowo oba rozwiązania.
Fototerapia laserowa – LLLT
Fototerapia laserowa to jedna z najwcześniej rozpoznanych przez nauki medyczne terapii łysienia. Już w roku 1968, węgierski naukowiec Endre Mester, prowadząc badania dotyczące bezpieczeństwa stosowania światła laserowego, zauważył, że regularne naświetlanie skóry laboratoryjnych myszy światłem czerwonego lasera helowo-neonowego – przyspiesza odrost włosów i poprawia ich jakość (grubość włosa). Zaowocowało to pierwszą publikacją na temat fototerapii laserowej: Mester, Szende, Tota: Effect of laser on hair growth of mice.
Początkowo praktyczne stosowanie fototerapii – szczególnie w obszarze leczenia łysienia – było utrudnione przez wysoki koszt urządzeń LLLT (technologia produkcji komponentów laserowych nie była jeszcze właściwie opanowana). Jednak od około dwudziestu lat sytuacja zmieniła się: produkowane urządzenia są dostępne cenowo – tak w swoich wersjach klinicznych (gabinetowych), jak i w postaci urządzeń do użytku domowego. Bardzo istotnym punktem w historii rozwoju LLLT był rok 2007, gdy amerykańska agencja FDA dokonała pierwszej rejestracji urządzenia do fototerapii jako bezpiecznej i skutecznej metody leczenia łysienia androgenowego tak u mężczyzn, jak i u kobiet. Ocenianym przez FDA produktem był grzebień laserowy firmy Hairmax.
Kolejnym kamieniem milowym na drodze do akceptacji i upowszechnienia technologii LLLT były opublikowane w roku 2017 oficjalne Rekomendacje Europejskiego Forum Dermatologii (European Dermatology Forum: Evidence – based (S3) guideline for the treatment of androgenetic alopecia in women and men, 2017, European Academy of Dermatology and Venerology). W Rekomendacjach tych ujęto jedynie takie rozwiązania terapeutyczne jak finasteryd, dutasteryd, minoxidil (2% i 5%), przeszczep włosów, osocze bogatopłytkowe PRP oraz fototerapię LLLT właśnie. (Innego rodzaju stosowane w praktyce medycznej terapie – jak mezoterapie igłowe, czy zabiegi oparte o wykorzystanie komórek macierzystych – nie zostały w ogóle ujęte w Rekomendacjach, ze względu na zbyt małą bazę wspierających badań klinicznych). W przypadku leczenia łysienia androgenowego u kobiet, fototerapię ujęto jako rozwiązanie ustępujące jedynie zastosowaniu minoxidilu (zarówno osocze bogatopłytkowe, jak i przyjmowane doustnie środki hormonalne oraz przeszczep włosów – ujęto z niższym poziomem pewności wytycznych!). Dla leczenia łysienia androgenowego u mężczyzn na najwyższym poziomie rekomendacji ulokowano terapię finasterydem, dutasterydem oraz minoxidil, na drugim zaś: fototerapię i przeszczep włosów (trzeci, najniższy poziom rekomendacji to osocze bogatopłytkowe PRP).
Analogiczne rekomendacje wydało także w roku 2018 Polskie Towarzystwo Dermatologiczne. W publikacji podpisanej przez dwie najbardziej znane lekarki zajmujące się problematyką włosów w Polsce (prof. Ligia Brzezińska-Wcisło oraz prof. Lidia Rudnicka), zatytułowanej „Łysienie androgenowe kobiet i mężczyzn. Rekomendacje diagnostyczno-terapeutyczne PTD” fototerapia LLLT ujęta jest z tą samą siłą rekomendacji, co osocze bogatopłytkowe czy przeszczep włosów (u mężczyzn).
Jak widać, fototerapia LLLT jest jednoznacznie i mocno wspierana przez badania kliniczne i evidence based medicine!
Jaka jest natura działania fototerapii LLLT? Czego można się spodziewać w przypadku leczenia łysienia androgenowego?
Niestety, jak do tej pory nie udało się wypracować szczegółowej i spójnej teorii „dlaczego LLLT działa?” Funkcjonują trzy hipotezy, opierające się o następujące założenia:
- Wzrost produkcji ATP (adenozynotrifosforan) w mitochondriach poddanych naświetlaniu komórek. ATP pełni ogromną rolę w przemianach energetycznych komórek (w tym komórek macierzystych, mających kluczowy wpływ na wzrost włosa).
- Modulacja reaktywnych form tlenu (ROS – reactive oxygen species), co wpływa na intensywność mitozy keratynocytów i fibroblastów w ramach macierzy w mieszku włosowym[1].
- Indukcja czynników transkrypcyjnych, wpływających na proliferację i migrację komórek, w szczególności komórek macierzystych, znajdujących się w strukturach mieszka włosowego[2].
Jakie są fizjologiczne efekty prowadzonej fototerapii? Zaobserwowano szereg zmian:
- Wydłużenie fazy anagenu (wzrostu włosa)[3]
- Aktywizacja mieszków włosowych, znajdujących się w fazie telogenu (odpoczynku) i ich szybsze wejście w fazę wzrostu (anagen) (uwolnienie czynników wzrostu w komórkach brodawki włosa).
- Wzrost grubości włosów terminalnych oraz odrost włosa terminalnego na miejsce resztkowego włosa vellus.
- Łagodzenie stanów zapalnych skóry[4].
Z własnej obserwacji dziesiątków pacjentek i pacjentów, możemy wysnuć następujące wnioski: pierwsze pozytywne zmiany dają się zaobserwować po około 3-4 tygodniach prowadzonej fototerapii. Poprawia się stan skóry głowy, niwelowane są różnorodne stany zapalne, podrażnienia. Włosy stają się bardziej lśniące, sprężyste, nawilżone, łatwiejsze w układaniu. Zauważalnie spada liczba codziennie wypadających włosów. Po kolejnych kilku tygodniach zaobserwować można głębiej sięgające zmiany – rośnie grubość włosów, a przede wszystkim zaczyna zwiększać się ich gęstość. Szczątkowe włosy vellus, w kolejnym cyklu anagenu stają się na powrót włosami terminalnymi – z „normalną” grubością i długością włosa. U pewnej części pacjentów nastąpi poprawa koloryzacji włosów (zmaleje liczba włosów siwych). Docelowy stan (maksimum efektu terapeutycznego) osiąga się zazwyczaj po około 6-8 miesiącach terapii, prowadzonej co drugi dzień. Warto jednak takiej terapii nie przerywać, a jedynie (ewentualnie) nieco zmniejszyć jej intensywność – na przykład do 1-2 sesji w tygodniu.
Urządzenia do fototerapii owłosionej skóry głowy można zasadniczo podzielić na trzy rodzaje:
- Urządzenia stacjonarne („gabinetowe”).
- Urządzenia do użytku domowego:
- Grzebienie i opaski.
- Hełmy.
Urządzenia stacjonarne zazwyczaj mają możliwość emisji światła w kilku barwach (niebieskie, pomarańczowe, żółte, czerwone). Wyposażenie sprzętu w zmultiplikowane źródła światła pozwala na jego wykorzystanie w wielu obszarach terapeutycznych (na przykład do fotoodmładzania skóry, leczenia trądziku, łagodzenia stanów zapalnych i przyspieszania leczenia ran). Urządzenia takie kosztują zazwyczaj kilkadziesiąt tysięcy złotych. Warto wspomnieć o dwóch wiodących dostawcach tego rodzaju urządzeń: Biophoton (urządzenie oferowane pod marka TriWings) oraz Aesthetic Care (urządzenie Dermalux). Istotnym problemem, ograniczającym w praktyce klinicznej ich skuteczne stosowanie, jest długotrwałość terapii. Dla uzyskania oczekiwanych efektów zazwyczaj potrzebne jest kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt sesji zabiegowych (najczęściej trwających około 20 minut). W dzisiejszych warunkach, bardzo niewielka część pacjentów akceptuje tego rodzaju uwarunkowania – oczekiwane są szybkie efekty i zdecydowanie mniejszy nakład czasu.
Wskazany wyżej problem jest jednym z powodów szybkiego wzrostu popularności urządzeń do użytku domowego: grzebieni, opasek i przede wszystkim hełmów. Jednoznacznym liderem segmentu grzebieni laserowych jest amerykańska firma Hairmax, obecna także w Polsce. Z kolei w zakresie hełmów laserowych wymienić trzeba przede wszystkim takie marki jak: Theradome, iGrow, iRestore i Capillus. Zdaniem autorów, nieco wyższą cenę hełmów laserowych uzasadnia ich zdecydowanie wyższa wygoda użytkowania. Dotyczy to w szczególności hełmów Theradome i iRestore, które zasilane są z wbudowanych akumulatorów, dając tym samym pacjentowi pełną swobodę poruszania się podczas sesji, trwającej zazwyczaj 20 minut. Hełmy dysponują także znacząco większą liczbą punktów świetlnych, które „pokrywają” jednocześnie całą powierzchnię skóry głowy. W przypadku tak grzebienia, jak i opaski laserowej mamy do czynienia ze znacząco mniejszą liczbą punktów świetlnych (zazwyczaj jest ich około dwudziestu), które w danej chwili naświetlają jedynie wąski wycinek skóry.
(………………………………………………………………………………..)
Artykuł ukazał się w wydaniu 2/2022 art of Beauty.
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
Aleksandra Urban
Trycholog. Od siedemnastu lat związana z rynkiem medycyny estetycznej. Od 2016 roku współwłaściciel i zarządzająca Perfect Hair Clinic – specjalizująca się w leczeniu łysienia. Dzięki codziennej styczności z pacjentami zgromadziła ogromna wiedzę, w szczególności z zakresu łączonych terapii łysienia – wykorzystujących równolegle wiele różnorodnych metod terapeutycznych. Współautor książki „HAIR 360 – Skuteczne Terapie Łysienia”.
Marcin Piwecki
Ekspert branżowy z zakresu trychologii i wykorzystania nowoczesnych technologii w medycynie estetycznej. Współautor książki „HAIR 360 – Skuteczne Terapie Łysienia”. Wykładowca na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku, katowickiej GWSH i Collegium Civitas w Warszawie. Od kilkunastu lat zaangażowany w codzienną praktykę branży beauty – jako współprowadzący klinikę medycyny estetycznej Perfect Hair Clinic w Katowicach.
[1] Lubart, Eichler, Lavi, Friedman, Shainberg – Low-energy laser irradiation promotes cellular redox activity. Photomed Laser Surg, 2005 [PubMed]
[2] Avram, Leonard, Epstein, Williams, Bauman – The current role of laser/light sources in the treatment of male and female pattern hair loss. J Cosmet Laser Ther. 2007. [PubMed]
[3] Wikramanayake, Rodriguez, Choudhary, Mauro, Nouri, Schachner – Effects of the Lexington Lasercomb on hair regrowth in the C3H/HeJ mouse model of alopecia areata. Lasers Med Sci. 2012, [PubMed]
[4] Sakurai, Yamaguchi, Abiko – Inhibitory effect of low-level laser irradiation on LPS-stimulated prostaglandin E2 production and cyclooxygenase-2 in human gingival fibroblasts. Eur J Oral Sci. 2000 [PubMed]