Świąd jest bardzo często spotykaną dolegliwością w pracy trychologa. Może mieć różne podłoże, zatem aby trafnie zidentyfikować jego przyczynę należy wziąć pod uwagę wiele czynników towarzyszących, niezwykle często pojawiających się obok pierwotnego podłoża problemu.
Duże znaczenie ma nasilenie i częstotliwość objawów, które mogą wynikać z wrażliwości skóry, na którą składa się unaczynienie, unerwienie oraz ilość receptorów. W poszukiwaniu przyczyny świądu owłosionej skóry głowy wyróżnia się podział na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Te drugie dzielą się na rozlane i miejscowe oraz mogą mieć podłoże somatyczne bądź psychogenne. W poniższym opracowaniu przybliżę kilka podłoży świądu występującego w obrębie owłosionej skóry głowy.
Świąd niewątpliwie towarzyszy łuszczycy. Jest to choroba autoimmunologiczna, uwarunkowana genetycznie, o przewlekłym i nawracającym przebiegu. Charakteryzuje się zwiększoną, nieprawidłową proliferacją naskórka. Procesy łuszczycowe są powiązane z limfocytami T, które powodują miejscowy stan zapalny występujący zarówno na skórze głowy, jak i na ciele. Stan zapalny może być pojedynczą zmianą lub zajmować cały obszar owłosionej skóry głowy. Bardzo często czynnikiem wywołującym wykwit jest stres lub silne przeżycia emocjonalne. W momencie, gdy łuska stopniowo zaczyna odchodzić od powierzchni skóry głowy, może być odczuwalne coraz silniejsze swędzenie. Należy pamiętać, aby nie narażać skóry na podrażnienia w wyniku mechanicznego drapania ze względu na możliwość pojawienia się kolejnych zmian wzdłuż linii zadrapania w przeciągu kilku-kilkunastu dni. Nie jest to objaw zakażenia drobnoustrojami, lecz wynik odczynu izomorficznego. Do kuracji należy zastosować preparaty zawierające składniki o działaniu keratolitycznym takie jak climbazol, który jest niezwykle ważny w redukcji kolonii bakteryjnej Malassezia spp. Udowodniono, że obecność tej kolonii bakterii na skórze głowy przyspiesza powstawanie zmian keratozowych u osób z predyspozycją do ich powstawania.
Świąd może wynikać także z obecności dermatofitów na owłosionej skórze głowy. Dermatofity to grzyby chorobotwórcze powodujące ogniska złuszczającego się naskórka oraz stany zapalne. Nazywamy to grzybicą powierzchowną. Zmiany można zauważyć także w obrębie łodygi włosa. W obrazie trichoskopowym możemy zobaczyć włosy ułamane u nasady podobne do zmian przy łysieniu plackowatym. Włosy mogą być szorstkie, suche i matowe. W przypadku nacieków oraz zmian ropnych w ujściach mieszków włosowych możemy mówić o grzybicy głębokiej, która wymaga szybkiej interwencji lekarskiej i wprowadzenia leczenia przeciwgrzybiczego.
Kolejnym schorzeniem, przy którym może towarzyszyć świąd, jest Atopowe Zapalenie Skóry. Zwiększone wydzielanie histaminy, prostaglandyn, leukotrienów i proteaz wywołują silny świąd w miejscach zmienionych chorobowo. Choroba ma charakter genetyczny z uwarunkowaniem autoimmunologicznym. Suchość, wrażliwość, skłonność do rogowacenia mieszkowego to objawy atopii. Poza obecnością zmian na skalpie mogą występować również w zgięciach łokci i kolan, a także na grzbietach dłoni oraz na karku. Jak w przypadku chorób o podłożu autoimmunologicznym czynnikiem wywołującym zmiany może być również stres.
W celu pozbycia się uczucia świądu konieczne jest zadbanie o odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie skóry. Zalecane jest użycie emolientów, które umożliwią nam odbudowę odpowiedniej bariery hydrolipidowej na skórze. Składniki, które będą zapobiegać transepidermalnej utracie wody to olej jojoba, pantenol, ekstrakt z aloesu, ekstrakt z ogórka. Warto do kuracji wprowadzić odpowiednią farmakoterapię np. leki antyhistaminowe.
Łojotok i ŁZS również zalicza się do schorzeń, którym towarzyszy świąd. Gruczoły łojowe, które nadmiernie produkują sebum w efekcie, dają wydzielinę, która jako skupisko komórek sebocytarnych jest pożywką dla bakterii. Obecność tych substancji na skórze głowy prowadzi do rozrostu mikroflory bakteryjnej i prowadzi do powstawania stanu zapalnego i podrażnienia. Lekceważąc te czynniki łojotok, może przerodzić się w Łojotokowe Zapalenie Skóry. Powodem nadmiernego wydzielania sebum mogą być zaburzenia hormonalne, choroby związane z dietą oraz stylem życia, choroby ogólnoustrojowe, a także zaburzenia gospodarki hydrolipidowej. W celu skutecznego zwalczenia problemu z nadmiernym wydzielaniem łojotoku należy zastosować preparaty zawierające składniki oczyszczające. Takim składnikiem może być biowektor glicyny, który oczyszcza zalegającą wydzielinę łojową. Wskazane jest stosowanie produktów zawierających wyciąg z Fomes Officinalis, który odpowiada za inhibicję gruczołów łojowych oraz redukuje produkcję sebocytów. Ważne jest, aby pamiętać o składnikach nawilżających, które będą zapobiegały nadmiernemu wysuszeniu i kolejnym problemem ze świądem. Warto zwrócić uwagę, aby osoba borykająca się z nadmiernym łojotokiem lub ŁZS myła głowę rano, lub w ciągu dnia. Mycie włosów wieczorem i pójściem spać bez ich wysuszenia może sprzyjać rozwojowi bakterii i nasilić problem.
Świąd spowodowany nadmierną suchością skóry to problem wynikający często ze stosowania intensywnie oczyszczających produktów do mycia owłosionej skóry głowy. Usuwając ochronny biofilm, pozbawiamy skórę naturalnego nawilżenia. Towarzyszy temu często mocne ściągnięcie skóry, a swędzenie występuje często bezpośrednio po umyciu. Aby temu zapobiegać, sięgajmy po szampony zawierające składniki nawilżające. Do takich zalicza się alantoina, która odpowiada za utrzymanie właściwej hydratacji warstwy rogowej, redukuje rumień i wspomaga gojenie. Prawidłowo utrzymany płaszcz hydrolipidowy gwarantuje skuteczną barierę przed bakteriami oraz czynnikami zewnętrznymi.
Czy świąd owłosionej skóry głowy może wynikiem nieprawidłowej higieny skóry głowy? Bardzo często swędzenie może być spowodowane obecnością na skórze głowy środków do stylizacji włosów, suchego szamponu lub niedokładnie spłukanych przy myciu produktów. Cząsteczki, które zalegają na włosach przy skórze głowy, drażnią receptory, wywołując swędzenie, a następnie podrażnienie. Jest to wyraźny sygnał, że skórę należy oczyścić. W takim wypadku warto posłużyć się peelingiem enzymatycznym lub zawierającym inny niż enzymy czynnik oczyszczający, np. kwasy AHA. Właśnie ze względu na odpowiednią higienę owłosionej skóry głowy tak ważne jest właściwe dobranie produktów do codziennej pielęgnacji. Zachowanie odpowiedniego biofilmu jest bardzo istotne w utrzymaniu zdrowej skóry głowy.
Keratozy to czynnik, który bardzo często wywołuje świąd. Najprostsza forma zaburzenia proliferacji komórek to łupież. Jego pochodzenie może być różnorakie. Może być on spowodowany nadmierną suchością, zabiegami fryzjerskimi, chorobami skórny takie jak wyżej wymienione ŁZS, łuszczyca, AZS czy grzybica. Skutecznie można sobie z nim poradzić, stosując preparaty z wyciągiem z kory wierzby białej, która ma działanie keratolityczne. Ważnym składnikiem w walce z keratozami jest Piroctone Olamine, który reguluje procesy proliferacji komórek skóry i naskórka, oraz balansuje zaburzenia hiperkeratozy. Dodatkowo składnik ten wzmacnia warstwę rogową, wyrównuje mikroflorę grzybiczą i bakteryjną, aby nie powodowały swędzenia i stanów zapalnych. Hamuje także rozwój chorobotwórczego grzyba Malassezia furfur. W przypadku, kiedy występują podrażnienia można posłużyć się preparatami z ekstraktem z szałwii lekarskiej, która działa łagodząco i kojąco na skórę. Dodatkowo wykazuje ona właściwości przeciwbakteryjne.
(……………………………………………………………………………..)
Artykuł ukazał się w wydaniu 2/2022 art of Beauty.
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
AGATA MATULKA
Kosmetolog. Key Account Manager w firmie Trichopartner. Propagatorka holistycznych form terapii. Specjalizuje się w szerzeniu myśli trychologicznej w Polsce.