Kwas glicyretynowy (kwas 18b-glicyretynowy, GA, ang. Glycyrrhetinic Acid) jest składnikiem otrzymywanym z wyciągu korzenia lukrecji. Kwas ten, jest jedną ze składowych kwasu glicyryzynowego. Z chemicznego punktu widzenia kwas glicyretynowy należy do pentacyklicznych związków triterpenowych. Nazwa lukrecji, czyli Glycyrrhiza glabra, pochodzi z greki od słów glykys i rhiza, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza słodki korzeń. Jak wskazuje publikacja wydana w Antioxidants, zatytułowana Glycerolic Licorice Extracts as Active Cosmeceutical Ingredients: Extraction Optimization, Chemical Characterization, and Biological Activity, glicyryzyna wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe, przeciwwirusowe oraz przeciwnowotoworowe. Co więcej, lukrecja jest powszechnie znana ze swoich leczniczych właściwości, na czele z działaniem przeciwzapalnym oraz przeciwutleniającym. W jej skład wchodzą związki fenolowe takie jak izoflawonoidowa glabrydyna. G. glabra oraz chalkonowa izolikwirytygenina. Wykazują one działanie ochronne wobec skóry w analogii do stresu oksydacyjnego. Co więcej, glabradyny w kosmetologii wykazują działanie rozjaśniające. Stąd też, ekstrakt z lukrecji hamuje produkcję enzymu tyrozynazy. Pod względem depigmentacyjnym, wykazuje działanie zbliżone do hydrochinonu. Ekstrakty pochodzące z G. glabra oraz ich poszczególne składowe znajdują szerokie zastosowanie w preparatach dermatologicznych, trychologicznych, jak również kosmetologicznych.
Bazując na publikacji Licorice (Glycyrrhiza glabra, G. uralensis, and G. inflata) and Their Constituents as Active Cosmeceutical Ingredients wydanej w czasopiśmie Cosmetics lukrecja złożona jest z blisko czterystu chemikaliów. Zaliczają się do nich sterole, aminy, skrobia, i jedne z najważniejszych – glicyryzyny. Najcenniejsze są zawarte w nich flawonoidy, kumaryny, dihydrofenantreny, czy saponiny, których jak wskazują badania, wyizolowano ponad siedemdziesiąt. Niezwykle istotny jest również kwas lukrecjowy, którego występują dwa izomery, w postaci formy 18α oraz 18β.
Ekstrakty pochodzące z korzenia lukrecji, w tym kwas glicyretynowy, znajdują szerokie zastosowanie w trychologii, w zakresie pielęgnacji owłosionej skóry głowy i włosów. Wiadomym jest, że absolutną podstawą właściwych praktyk trychologicznych, jest prawidłowa pielęgnacja skóry głowy, na czele z prawidłową techniką mycia skóry głowy, przestrzeganiem odpowiednich zasad higieny, a także stosowania odpowiednich preparatów pielęgnacyjnych, zawierających wysokiej klasy składniki aktywne. Co istotne, szampon do skóry głowy i włosów nie jest skorelowany wyłącznie z walorami oczyszczającymi, bowiem właściwe oczyszczenie skóry głowy wpływa także na utrzymanie zdrowia skóry głowy. A pamiętajmy, że zdrowa skóra głowy, na czele z homeostazą mikrobiomu skóry, to zdrowe i piękne włosy. W tym zakresie, coraz częściej Naszą uwagę przyciągają składniki aktywne w preparatach trychologicznych, łączące wszystkie te właściwości, do których właśnie zaliczają się ekstrakty z lukrecji, czy kwas glicyretynowy.
Jak wskazuje publikacja z 2017 roku zatytułowana Using hair growth activity, physical stability, and safety tests to study hair tonics containing ethanol extract of licorice (Glycyrrhiza glabra Linn) etanolowy ekstrakt z lukrecji wykazuje analogiczną aktywność w zakresie pobudzenia właściwego cyklu wzrostu włosów, co minoksydyl, który w badaniu został zastosowany w celu uzyskania kontroli pozytywnej.
Z kolei w przypadku naukowej publikacji badawczej The beneficial effects of an oriental herbal complex supplement on women’s hair and scalp conditions: A 24-week, randomized, double-blind, placebo-controlled study wydanej w 2017 roku, w preparatach pielęgnacyjnych zastosowano G. uralensis, czyli lukrecję uralską, gdzie wykazano znaczącą poprawę kondycji owłosionej skóry głowy, bazując na wzroście nawilżenia, a także działaniu seboregulującym.
Ekstrakty z lukrecji oraz jej pochodne, znajdują także zastosowanie w przypadku łupieżu.
W 2020 roku wydano publikację przeglądową Hair care: From natural ingredients, wyróżniono zastosowanie toniku przeznaczonego do pielęgnacji owłosionej skóry głowy, bazującego na wyciągu z korzenia lukrecji. W nawiązaniu do łupieżu, w badaniach klinicznych udowodniono redukcję Malassezia na skutek regularnego stosowania preparatu oczyszczającego zawierającego ekstrakt z lukrecji. Publikacja Antimicrobial mechanism of β-glycyrrhetinic acid isolated from licorice, Glycyrrhiza glabra dowodzi działanie przeciwbakteryjne wobec szczepom Bacillus subtilis oraz Staphylococcus epidermidis.
Stan zapalny w postaci okołomieszkowego mikrozapalenia leży również u podstaw łysienia androgenowego. Co więcej, niejednokrotnie można rzec, że jest jego kluczowym elementem. W tym zakresie, szerokie zastosowanie znajduje kwas glicyretynowy, który stanowi wiodący metabolit glicyryzyny, pochodzącej z korzenia lukrecji. W analogii do powszechnego łysienia androgenowego, ze względu na właściwości hamujące enzymów 5-LOX (5-lipooksygenazy), COX, czy anionorodnika ponadtlenowego, zastosowanie w preparatach pielęgnacyjnych dedykowanych owłosionej skórze głowy. Opierając się na doniesieniach Badaczy z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, na podstawie publikacji ich autorstwa 18b-Glycyrrhetinic acid: its core biological properties anddermatological applications, pod względem swojej budowy, kwas glicyretynowy zbliżony jest do hormonów glikokortykoidowych, czy struktur kortykoidowych. Co więcej, kwas glicyretynowy określany jest również mianem „naturalnego sterydu”. Stąd też w przypadku dermatoz w obrębie owłosionej skóry głowy, czy łysienia androgenowego sugeruje się zastosowanie miejscowe preparatów bazujących na kwasie glicyretynowym. Co więcej, kwas glicyretynowy
w preparatach do zastosowania miejscowego wykazuje działanie kojące.
Najnowszym doniesieniem naukowym i klinicznym w tym zakresie jest publikacja Evaluation of a new-formula shampoo containing 6% glycyrrhetinic acid complex for scalp seborrheic dermatitis: A pilot study wydana w sierpniu 2022 roku w czasopiśmie naukowym Journal of Cosmetic Dermatology. Publikacja przedstawia wyniki badań pilotażowych u pacjentów u których występuje łojotokowe zapalenie skóry głowy. W badaniu zastosowano preparat myjący zawierający 6% stężenie kwasu glicyretynowego. Oprócz kwasu glicyretynowego, szampon zastosowany w badaniu pilotażowym, zawierał w swoim składzie ekstrakt z korzenia zingiber cassumunar, liść Barbadenu, olejek z liści eukaliptusa i rozmarynu, miętę pieprzową, olejek z liści Melaleuca Alternifolia, ekstrakt z owoców Serenoa Serrulata, ekstrakt Citrus Grandis, niacynamid, pantenol oraz glicerynę. W zakresie badań mikrobiologicznych oraz mykobiologicznych, odnotowano znaczący spadek Staphylococcus epidermidis oraz Malassezia restricta i Malassezia globosa. W przypadku S. epidermis w analogii do owłosionej skóry głowy, spadek odnotowano po upływie pięciu tygodni systematycznego stosowania preparatu. Analogiczny wynik dotyczył gatunków Malassezia. Zahamowanie zarówno szczepu S. epidermis, jak również gatunków Malassezia, korzystnie wpłynęło na przywrócenie homeostazy mikrobiomu skóry głowy, co jednocześnie w odniesieniu praktycznym, przywraca znaczny komfort pacjentom trychologicznym i dermatologicznym. Składnik ten, znajduje szerokie zastosowanie w trychologii. Począwszy od dermatoz skóry głowy, uczucia świądu, łuszczenia się skóry głowy, po wypadanie włosów i łysienie androgenowe.
Pamiętajmy, że w holistycznej praktyce trychologicznej, Naszym pierwszym krokiem powinno być przywrócenie właściwej homeostazy mikrobiomu owłosionej skóry głowy. Dzięki właściwościom przeciwzapalnym, nawilżającym oraz antyoksydacyjnym, zastosowanie kwasu glicyretynowego w formie składnika aktywnego w preparacie trychologicznym jest odpowiednim wyborem.
mgr Claudia Musiał
Specjalista kosmetologii bioestetycznej, praktykujący trycholog; wykładowca Wyższej Szkoły Zdrowia w Gdańsku kierunku kosmetologia oraz trychologia kosmetologiczna, doktorantka nauk medycznych Wydziału Lekarskiego Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego; autorka publikacji naukowych o zasięgu międzynarodowym z Listy Filadelfijskiej z dziedziny biologii, chemii medycznej, onkologii eksperymentalnej oraz kosmetologii, jak również licznych branżowych publikacji popularno-naukowych; prelegentka na konferencjach naukowych i popularno-naukowych, ekspert medialny. Propagatorka trychologii holistycznej i onkotrychologii. Członkini Polskiego Stowarzyszenia Trychologicznego. Autorka książki naukowej Trychologia Kosmetologiczna i Lekarska wydanej w 2022 roku przez Wydawnictwo Lekarskie PZWL.