Leczenie trądziku jest procesem długotrwałym i nie najłatwiejszym. Dostępnych jest jednak bardzo wiele środków odpowiednich do codziennej pielęgnacji skóry trądzikowej jak i preparatów zabiegowych zapewniających skuteczne leczenie.
W terapii trądziku konieczna jest systematyczność i przestrzeganie odpowiedniej codziennej pielęgnacji skóry, stosowanie się pacjenta do zaleceń pozabiegowych, a przy terapii farmakologicznej także wykonywanie wskazanych badań. Dla każdego można dobrać właściwą formę leczenia, jeśli uwzględnimy jego wiek, stan skóry, wyniki badań analitycznych, współistniejące choroby i wykluczymy przeciwwskazania, biorąc pod uwagę indywidualne uwarunkowania. Celem wszelkich terapii przeciwtrądzikowych jest wyleczenie stanów zapalnych, wyeliminowanie wykwitów grudkowo-krostkowych, redukcja zmian potrądzikowych w rodzaju przebarwień i blizn, a tym samym przywrócenie skórze zdrowego wyglądu i zapobieganie nawracaniu choroby.
Od zawsze szukano nowych metod na leczenie trądziku. Już pod koniec XIX wieku stosowano chemiczne złuszczanie naskórka. Wykorzystywano w tym celu rezorcynę, kwas trójchlorooctowy oraz kwas karbolowy. Wyróżniano wtedy trądzik powierzchowny
i głęboki, jednak dopiero w XX wieku połączono występowanie trądziku ze zmianami hormonalnymi, nadprodukcją łoju i jego składem. Szczególną uwagę kierowano wówczas na leczenie łojotoku i przestrzeganie zasad higieny, unikanie ostrych przypraw, napojów alkoholowych, kawy, a także specyfików jodowych i bromowych. Jako leczenie ogólne stosowano szczepionki i hormony. Próby leczenia hormonalnego polegały na iniekcjach
z hormonów żeńskich zarówno kobietom, jak i mężczyznom. Znaczącym postępem było wprowadzenie w latach 60. antybiotyków. Leczenie, podobnie jak dziś, dzieliło się na metody fizykalne, mechaniczne, farmakologiczne i chirurgiczne. Wykorzystywano rentgenoterapię, światło ultrafioletowe, lampy kwarcowe, Sollux, Vitalux, galwanizację, a także kąpiele parowe i tzw. oczyszczanie manualne, od których w tej chwili zdecydowanie się odchodzi.
Gama środków stosowanych obecnie w kosmetologii do leczenia trądziku jest bardzo szeroka – od ziół, kwasów, enzymów po różnego rodzaju złuszczanie mechaniczne naskórka, działanie prądu, ultradźwięków, światłolecznictwo, terapie fotodynamiczne, IPL i lasery. Wszystkie te metody pomagają w uzyskiwaniu coraz lepszego stanu skóry, pozwalają nie tylko na usuwanie zaskórników i zmian zapalnych, ale też na niwelowanie przebarwień i blizn potrądzikowych.
Pierwszym etapem terapii przeciwtrądzikowej jest zwykle miejscowe leczenie zmian skórnych. W trądziku o niewielkim lub średnim nasileniu wystarcza leczenie miejscowe za pomocą różnego rodzaju płynów, aerozoli, zawiesin, kremów i maści zawierających substancje zarówno pochodzenia naturalnego jak i syntetycznego o działaniu przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym, przeciwłojotokowym i keratolitycznym.
Surowce naturalne najczęściej używane w leczeniu miejscowym trądziku to: tymianek, ekstrakt z bluszczu, rozmaryn, olejek z drzewa herbacianego, aloes, ekstrakt z czarnej herbaty, szałwia i enzymy takie jak np. bromelaina.
Do najczęściej stosowanych substancji pochodzenia syntetycznego w leczeniu miejscowym trądziku zaliczyć należy: antybiotyki, nadtlenek benzoilu, kwasy i pochodne witaminy A. Właściwie zaplanowana terapia pozwala stosować jednocześnie kilka składowych. Przykładem może być nadtlenek benzoilu, który nie wywołuje zjawiska antybiotykoodporności, co jest niezmiernie ważne w terapiach łączonych i pozwala na stosowanie go jednocześnie z klindamycyną nawet w jednym preparacie.
Nadtlenek benzoilu działa miejscowo przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, przeciwłojotokowo, wysuszająco, miejscowo znieczulająco, pobudza ziarninowanie i syntezę kolagenu. Zwykle używa się preparatów w stężeniu od 2,5% do 10%, w postaci kremów, roztworów i żeli. Przy stosowaniu tych preparatów możliwe jest podrażnienie, wysuszenie i złuszczanie skóry, szczególnie na początku leczenia, dlatego zaczyna się od stężeń niższych i aplikowania ich co drugi dzień. Może powodować niewielkie odbarwienie skóry. Nie należy równocześnie stosować miejscowych preparatów przeciwtrądzikowych zawierających pochodne witaminy A. Nadtlenek benzoilu wskazany jest w trądziku pospolitym typu grudkowo-krostkowego i wspomagająco w leczeniu cięższych postaci trądziku, razem z antybiotykami doustnymi, kwasem salicylowym, preparatami siarkowymi. Stosowany w monoterapii wykazuje silniejsze działanie przeciwtrądzikowe niż klindamycyna, a w połączeniu z klindamycyną i erytromycyną podnosi się skuteczność każdej z tych substancji.
Erytromycyna to antybiotyk stosowany często w leczeniu trądziku ze względu na swoje działanie bakteriostatyczne na wszystkie drobnoustroje, które mają wpływ na powstawania trądziku zwyczajnego, w szczególności na Propionibacterium acnes. Hamuje rozkład lipidów na powierzchni skóry, ponadto ma bezpośrednie działanie przeciwzapalne.
Ważną grupą leków w terapii trądziku są miejscowo stosowane retinoidy. Te pochodne witaminy A hamują tworzenie się mikrozaskórników, zmniejszają liczbę dojrzałych zaskórników i stanów zapalnych oraz normalizują proces dojrzewania i złuszczania mieszków włosowych.
Tego rodzaju preparatów jest na rynku wiele, są bardzo skuteczne i łatwe
w stosowaniu. Jednak, jak wszystkie tego rodzaju specyfiki wymagają przestrzegania wskazań, systematyczności i odpowiedniej pielęgnacji skóry w czasie terapii oraz wykluczenia przeciwwskazań przed rozpoczęciem ich stosowania.
Są trzy generacje tych związków: retinoidy niearomatyczne (np. tretinoina, retinol, izotretinoina), retinoidy monoaromatyczne – syntetyczne analogi witaminy A (np. acirtetin) i retinoidy poliaromatyczne (np. tazaroten, adapalen). Stosowane miejscowo zmniejszają spoistość komórek gruczołów łojowych, co w efekcie udrażnia ich ujścia, hamuje tworzenie się ognisk zapalnych i zaskórników, zapobiega gromadzeniu się zrogowaciałych komórek w mieszkach włosowych. W chorobach łojotokowych skóry regulują procesy rogowacenia, zmniejszają ilość wydzielanego przez skórę łoju i zdecydowanie obniżają ilość stanów zapalnych. Wspomagają także prawidłowy rozkład melaniny w skórze, zmniejszają przebarwienia i zmiany pozapalne, potrądzikowe. Wpływają na angiogenezę, pobudzają produkcję fibroblastów i tworzenie zdrowej warstwy naskórka pokrytego dobrze rozwiniętą warstwą keratyny. Najczęściej stosowanymi retinoidami w leczeniu miejscowym trądziku są tretinoina, adapalen i tazaroten.
Podczas leczenia miejscowego trzeba unikać ekspozycji na światło słoneczne i promieniowanie UV pochodzące z innych źródeł, należy powstrzymać się od częstego mycia leczonych okolic.
W początkowej fazie leczenia może nastąpić zaostrzenie trądziku. Podczas stosowania miejscowego tretinoiny nie łączy się jej z innymi środkami złuszczającymi, np. z rezorcyną, kwasem salicylowym, preparatami siarkowymi, etanolem, kosmetykami oczyszczającymi skórę, ponieważ może to spowodować mocniejsze podrażnienie naskórka. Retinoidów nie należy podawać równolegle z tetracyklinami (ryzyko wzrostu ciśnienia śródczaszkowego) ani z witaminą A (ryzyko hiperwitaminozy A). Retinoidy nie powinny być stosowane u kobiet w ciąży.
Kiedy domowa pielęgnacja skóry i stosowanie preparatów przeciwtrądzikowych nie przynosi oczekiwanych efekty, szczególnie w sytuacji silnych zmian chorobowych, trzeba uzupełnić ją o zabiegi wykonywane w wyspecjalizowanych gabinetach kosmetycznych (np. maseczki z glinką, darsonwalizacja, kawitacja), gabinetach kosmetologicznych i dermatologicznych (np. dermabrazja, peelingi chemiczne, światłolecznictwo, stosowanie laserów). W zabiegach przeciwtrądzikowych wykorzystuje się wiele różnych metod mechanicznych, chemicznych i tzw. hi-tech (światłolecznictwo, lasery ablacyjne, fale radiowe i ultradźwięki), począwszy od prostego zabiegu złuszczania mechanicznego, jakim jest np. mikrodermabrazja diamentowa, a skończywszy na mocnym złuszczaniu chemicznym z zastosowaniem kwasów i enzymów czy też laserowych terapiach przeciwzapalnych.
(…………………………………………………………………………..)
artykuł ukazał się w wydaniu 1/2023 art of BEAUTY
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
Jolanta Kozaczyńska
Specjalista kosmetologii estetycznej i kosmetologii leczniczej, dietetyki klinicznej i dietetyki w kosmetologii, instruktor odnowy biologicznej, pedagog i wykładowca zawodu. Od wielu lat prowadzi działalność społeczną w dziedzinach dotyczących profilaktyki zdrowotnej i poprawy wizerunku. Właściciel gabinetu Esther Studio w Warszawie.