Zmiany zachodzące w organizmie kobiety w okresie menopauzy i po niej mają ogromny wpływ nie tylko na samopoczucie, ale również na wygląd zewnętrzny. Jednym z najbardziej widocznych objawów starzenia się skóry i jej przydatków są problemy skóry głowy i włosów.
Ustanie jajnikowej produkcji estrogenów wpływa negatywnie na funkcjonowanie skóry i jakość włosów oraz może powodować zmiany w rozmieszczeniu owłosienia. Co dokładnie dzieje się w organizmie kobiety w tym czasie? Dlaczego ponad 50% kobiet szuka profesjonalnej pomocy trychologicznej?
- Spadek poziomu estrogenów wpływa na skrócenie fazy anagenu. W konsekwencji – włosy rosną zauważalnie krótsze.
- Rośnie podatność mieszków włosowych na destrukcyjne działanie pochodnej testosteronu (DHT – dihydrotestosteron), co działa na mieszki atroficznie.
- Skokowo rośnie prawdopodobieństwo wystąpienia łysienia bliznowaciejącego.
- Nasilają się procesy senescencji komórkowej (komórkowego starzenia się), dotykające w szczególny sposób komórek macierzystych brodawki włosa.
Poniżej – nie pretendując do kompletności prezentowanego obrazu – omówimy dokładniej objawy i środki zaradcze kilku najbardziej powszechnych przypadków:
- Problem ścieniających się włosów
- Łysienie bliznowaciejące frontalne
- Niepożądany wzrost włosów w innych niż głowa obszarach ciała (hirsutyzm)
- Problemy skóry głowy (keratozy)
- Wypadanie włosów związane ze stosowaną farmakoterapią.
Ad 1. Ścieniające się włosy
Wszystkie kobiety w wieku menopauzalnym, w bardziej lub mniej nasilonej formie, dotknięte są jedną (lub kilkoma równolegle) z postaci łysienia, prowadzącego do ścieniania się włosów i skracającej się długości fazy wzrostu włosa (anagenu), przy jednoczesnym wydłużeniu fazy telogenu i kenogenu. Literatura medyczna nie jest w 100% zgodna – w jaki sposób przebiegają granice pomiędzy tymi przypadłościami: łysieniem androgenowym kobiet, łysieniem w schemacie żeńskim (Female Pattern Hair Loss – FPHL) występującym w formie niezależnej od androgenów oraz tak zwanym łysieniem starczym (które również bywa rozdzielane na cechujące się odmiennymi mechanizmami Alopecia Senilis i Senescent Alopecia). Z perspektywy Pacjentki kluczowe są negatywne efekty schorzenia: zauważalne osłabienie włosów, ich ścienianie się i postępujący z upływem czasu spadek gęstości (liczby włosów).
Całość populacji dotknięta będzie senescencją komórek macierzystych mieszka włosowego. Liczba i aktywność tych komórek bezpośrednio przekłada się na wzrost włosa – a przede wszystkim na grubość jego łodygi. Mniejsza liczba aktywnych komórek macierzystych – to słabszy, cieńszy i krótszy włos. W alopecia senilis i senescent alopecia ścienianie się włosów występować będzie na całej powierzchni skóry głowy (także w obszarze potylicznym).
Jeśli proces miniaturyzacji mieszków włosowych nasila się przede wszystkim na szczycie głowy, szczególnie w centralnej jej części (przedziałek), to mamy do czynienia z łysieniem postępującym w ramach schematu FPHL (Female Pattern Hair Loss). Proces przerzedzania się włosów jest wtedy najczęściej opisywany za pomocą skali zaproponowanej około 30. lat temu przez dr Ronalda Savina[1].
Zmiany w funkcjonowaniu skóry powodowane przez zmiany hormonalne okresu menopauzy:
|
W jaki sposób można spowalniać, a nawet zatrzymywać wspomniane wyżej negatywne procesy? Z pomocą przychodzi nam współczesna medycyna i trychologia. Podstawą skutecznej terapii jest odpowiednio dobrana przez lekarza specjalistę farmakoterapia. Wykorzystane będą przede wszystkim: minoxidil (aplikowany zewnętrznie lub doustnie) oraz środki antyandrogenne (finasteryd, spironolakton). Spośród terapii zabiegowych warto wskazać przede wszystkim na te oparte na komórkach macierzystych (pobranych ze skóry w obszarze potylicznym lub wyizolowanych z tkanki tłuszczowej). Obie te procedury są bardzo bezpieczne, nieuciążliwe (w zasadzie nie jest potrzebna jakakolwiek rekonwalescencja) i – co również istotne – nie są w ogóle bolesne. Nieco mniej spektakularnych rezultatów można oczekiwać po zabiegach takich jak mezoterapia igłowa, karboksyterapia, zabiegi laserowe (frakcyjne nieablacyjne, realizowane na przykład laserem tulowym). Stosowany jest także zabieg mezoterapii osoczem bogatopłytkowym (PRP – Platelet Rich Plasma). W obszarze trychologii kosmetycznej godne polecenia są (na przykład):
- zabiegi oparte na zjawisku transdermalporacji, umożliwiające wyjątkowo intensywną penetrację aktywnego preparatu w głąb skóry, przy jednoczesnym skóry tej nawilżeniu;
- zabiegi oparte na stymulacji skóry głowy polem elektromagnetycznym o specyficznej częstotliwości 448 kHz.
W ramach terapii domowych warto rozważyć zakup sprzętu do codziennej fotostymulacji skóry głowy światłem czerwonym z zakresu 650-680 nm. Dostępne są zarówno grzebienie laserowe, opaski jak i hełmy (ze względu na wygodę codziennego użytkowania rekomendujemy właśnie to rozwiązanie).
Ostatnie dwa obszary, które mają potencjalnie wpływ na tempo procesu ścieniania się włosów to suplementacja i pielęgnacja skóry głowy. W zakresie suplementacji można sprawdzić preparaty zawierające naturalne antyandrogeny, w szczególności palmę sabałową (saw palmetto). Preparaty używane do pielęgnacji skóry głowy powinny być przede wszystkim nakierowane na jej właściwe nawilżenie oraz zapobieganie ewentualnym stanom zapalnym lub łojotokom. We właściwym doborze powinien pomóc kompetentny trycholog.
Ad 2. Łysienie bliznowaciejące frontalne
Łysienie bliznowaciejące frontalne (czołowe) (FFA – Frontal Fibrosing Alopecia) jest typem łysienia, w którym dochodzi do trwałego zniszczenia mieszków włosowych i zastąpienia ich tkanką bliznowatą. Ten rodzaj łysienia pojawia się zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn, a nasilenie jego występowania ma miejsce typowo w pierwszych 2-10 latach po menopauzie (szczyt zachorowań przypada na 55 rok życia).
FFA to przewlekły stan zapalny skóry głowy, prowadzący do zamknięcia ujść mieszków włosowych i ostatecznie ich zaniku. Dokładna patogeneza tej choroby pozostaje nieznana. Charakteryzuje się występowaniem czerwonych, złuszczających się ognisk zapalnych w okolicy linii włosów, a także obecnością drobnych strupków i łojotokowych grudek. Z czasem dochodzi do cofania się linii włosów i powstawania rozległych obszarów wyłysienia.
Leczenie łysienia bliznowaciejącego jest trudne (brak jednoznacznych wytycznych i standardów) i wymaga często systemowego podawania leków immunosupresyjnych. Stosuje się m.in. antymalaryki, glikokortykosteroidy, hydroksychlorochinę, finasteryd wraz z minoxidilem, retinoidy lub metotreksat. Wspomagająco wykorzystuje się także terapie miejscowe łączące sterydy i analogi witaminy D3. Mimo to, rokowania co do odrostu włosów w przypadku zaawansowanych postaci FFA są niestety niepewne.
Eksperymentalnie, w przypadku zatrzymania rozwoju choroby na okres co najmniej 3 lat, testowane jest wykonanie przeszczepu włosów.
Ad 3. Hirsutyzm
W okresie okołomenopauzalnym nawet 70% kobiet zgłasza pojawianie się niepożądanego owłosienia. Zazwyczaj występuje ono w takich obszarach jak: broda i obszar nad górną wargą. W przypadku pojawienia się niepożądanego owłosienia warto wykonać niezbędne badania, tak aby wykluczyć stany patologiczne (PCOS, stany nowotworowe, zespół Cushinga, hiperplazja zrębu jajnika, przetrwały wrodzony przerost nadnerczy). Istotna jest także prawidłowa diagnoza różnicowa w stosunku do nadmiernego wzrostu włosów typu meszkowego (hipertrichosis languinosa acquista), który może towarzyszyć procesom nowotworowym.
Ad 4. Problemy skóry głowy (keratozy)
Spadek poziomu estrogenów wpływa hamująco na pracę gruczołów łojowych skóry głowy. Wpływa to na ograniczenie ochronnego płaszcza lipidowego i może negatywnie zmieniać proporcjonalny skład mikrobiomu skóry głowy. Wejście w okres menopauzy niestety intensyfikuje i uaktywnia przebieg chorób kwalifikowanych jako keratozy, czyli grupę schorzeń cechujących się występowaniem nadmiernego złuszczania się skóry: łupież (suchy i tłusty), łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry.
Właściwa pielęgnacja powinna koncentrować się na skutecznym nawilżaniu i utrzymywaniu jędrności skóry. Pomocna w tym zakresie może być na przykład mezoterapia preparatami zawierającymi tropokolagen oraz preparaty kosmetyczne oparte o emolienty.
[1] Dinh, Quan & Sinclair, Rodney. (2007). Female pattern hair loss: Current treatment concepts. Clinical interventions in aging. 2. 189-99.
https://www.researchgate.net/publication/5804021_Female_pattern_hair_loss_Current_treatment_concepts
(……………………………………………….)
Artykuł ukazał się w wydaniu 1/2024 art of BEAUTY
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
Marcin Piwecki
MBA, ekspert branżowy z zakresu trychologii oraz wykorzystania zaawansowanych technologii w kosmetyce. Współwłaściciel firmy dystrybucyjnej oraz kliniki leczenia łysienia w Katowicach – powstałej z połączenia Perfect Hair Clinic z ARTAS Klinika (Grupa Angelius) – jedyną kliniką w Polsce oferującą pacjentom wszystkie dostępne techniki przeszczepu włosów (manualną FUE, DHI, Safer, Neograft 2.0, ARTAS).