Co profesjonalny trycholog powinien wiedzieć, by nie dać się łatwo zmanipulować.
W świecie trychologii cały czas pojawiają się różnego rodzaju nowości. Nowe suplementy „wspomagające odrost włosów”, nowy szampon „zapobiegający łysieniu”, nowa mezoterapia „rewitalizująca mieszki włosowe”, nowe urządzenie „zagęszczające i pogrubiające włosy”. W zasadzie każda ze wspomnianych nowości w swoich materiałach powołuje się na wykonane „badania” dowodzące realności deklarowanych korzyści i pozytywnych zmian. Niestety jednak, w codziennej praktyce okazuje się, że większość nowości „nie dowozi” deklarowanych rezultatów. Dlaczego? Przecież „badania dowodzą”…
Badania, badania kliniczne – przyjrzyjmy się bliżej zagadnieniu ich jakości.
1.
Podstawowym podziałem badań jest podział na nie-kliniczne i kliniczne. W badaniach klinicznych biorą udział ludzie, ochotnicy świadomie godzący się na uczestnictwo w tym procesie. Badania nie-kliniczne wykonywane są przez naukowców na kulturach komórek, na zwierzętach (myszach, szczurach, królikach lub małpach). Głównym celem badań nie-klinicznych jest identyfikacja i wychwytywanie wstępnych zależności, weryfikacja bezpieczeństwa aplikacji analizowanych substancji. Do ich wyników trzeba jednak podchodzić ze znaczną dozą ostrożności – korelacja, a nawet związek przyczynowo-skutkowy, występujący dla kultury komórkowej, czy zwierzęcia wcale niekoniecznie będzie mieć miejsce w przypadku ludzi!
Badania kliniczne dzielimy z kolei na obserwacyjne i interwencyjne.
Obserwacyjne polegają na tym, że analitycznie opisywana jest przeszłość, weryfikowane jest istnienie (lub brak) korelacji pomiędzy poszczególnymi zmiennymi. (Na przykład: „w grupie 2000 dorosłych osób poszukujemy korelacji pomiędzy dziennym spożyciem węglowodanów, a BMI”).
Często badania obserwacyjne są wstępem do bardzo istotnych odkryć, o dużym znaczeniu praktycznym – świetnym przykładem takiej sytuacji były badania Julianne Imperato-McGinley z 1974 roku[1], opisujące przypadek guevedoces z Dominikany, dzięki którym zrozumieliśmy rolę enzymu 5-α-reduktazy i znaczenie DHT w funkcjonowaniu mieszków włosowych (a po szeregu kolejnych prac badawczych mógł pojawić się finasteryd jako lek na przerost prostaty i łysienie androgenowe).
Badania interwencyjne z kolei wymagają „zaprojektowania przyszłości” – stawiamy precyzyjne pytanie analityczne, projektujemy cały proces badawczy, notujemy jego zmienne wejściowe i wyjściowe, a ich analiza pozwala na weryfikację pierwotnie postawionej hipotezy. Przykładem badań interwencyjnych są wszystkie fazy badań klinicznych wykonywanych w ramach procesu rejestracji nowego leku (dla trychologów ważne są na przykład aktualnie prowadzone badania nad inhibitorami JAK).
2.
Są trzy kluczowe kryteria jakości badania interwencyjnego:
- Kontrolowane,
- Randomizowane,
- Zaślepione.
„Badanie kontrolowane”, to takie badanie, w ramach którego badacz zaplanował co najmniej dwie grupy uczestników. Pierwsza otrzymuje podlegający badaniu specyfik, druga zaś – placebo. Dość często dodawana jest także trzecia grupa uczestników, otrzymująca substancję będącą bardzo dobrze przebadanym „standardem” w branży (dzięki tak zdefiniowanej trzeciej grupie uczestników możemy ocenić skuteczność badanego środka w szerszym kontekście. W trychologii takim standardem bardzo często będzie aplikowany zewnętrznie 5% minoxidil.)
Dlaczego kryterium to jest absolutnie kluczowe? Jeśli nie mamy możliwości porównania efektów badanej substancji z placebo, nie wiemy de facto jaki czynnik doprowadził do uzyskanych wyników. Być może była to przyczyna istotna, a pozostająca zupełnie „poza radarem” badacza. (Przykład: 6 miesięczne badanie skuteczności suplementu „na porost włosów”, bez grupy kontrolnej. Uzyskany u większości badanych „statystycznie istotny” wzrost gęstości włosów może być spowodowany sezonowością – wiosną i jesienią wypada nam nieco więcej włosów niż latem i zimą!). Niestety, szczególnie wśród suplementów trychologicznych badania niekontrolowane są bardzo częste.
Badanie randomizowane, to badanie w ramach którego uczestnicy badania dobierani są do poszczególnych grup (analizowana substancja, placebo) w sposób w pełni przypadkowy.
[1] Imperato-McGinley J, Guerrero L, Gautier T, Peterson RE. Steroid 5alpha-reductase deficiency in man: an inherited form of male pseudohermaphroditism. Science. 1974 Dec 27;186(4170):1213-5. doi: 10.1126/science.186.4170.1213. PMID: 4432067.
(……………………………………………….)
Artykuł ukazał się w wydaniu 2/2024 art of BEAUTY
Jeśli chcesz przeczytać więcej zamów egzemplarz lub prenumeratę art of BEAUTY >>>
Marcin Piwecki
MBA, ekspert branżowy z zakresu trychologii oraz wykorzystania zaawansowanych technologii w kosmetyce. Współwłaściciel firmy dystrybucyjnej oraz kliniki leczenia łysienia w Katowicach – powstałej z połączenia Perfect Hair Clinic z ARTAS Klinika (Grupa Angelius) – jedyną kliniką w Polsce oferującą pacjentom wszystkie dostępne techniki przeszczepu włosów (manualną FUE, DHI, Safer, Neograft 2.0, ARTAS).