Nadpotliwość – przyczyny i metody leczenia

Nadmierne pocenie się pod pachami to przykra i uciążliwa dolegliwość. Również wtedy, gdy jej nasilenie jest niewielkie lub występuje tylko okazjonalnie. Nie wszyscy wiedzą, że istnieją obecnie metody, dzięki którym można się jej skutecznie pozbyć, nawet raz na zawsze.

Nadmierne pocenie się pod pachami to powód frustracji bardzo wielu osób, zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Zwiększona potliwość bywa kłopotliwa, obniża jakość życia i może utrudniać relacje międzyludzkie. Może także wywierać negatywny wpływ na życie zawodowe.

Duży dyskomfort osób skarżących się na stale lub okresowo wilgotne pachy wynika również z faktu, że pot posiada często nieprzyjemną woń. Powoduje niszczenie odzieży, w szczególności wtedy, gdy stosujemy antyperspiranty.

Nadmierną potliwość pach można dzisiaj skutecznie likwidować. Istnieją dwie bardzo skuteczne metody – botoks i urządzenie miraDry – dzięki którym można się jej pozbyć, nawet raz na zawsze.

Pot i gruczoły potowe
W skórze człowieka znajduje się ok. 2-4 mln gruczołów potowych. Wyróżnia się dwa ich typy – gruczoły ekrynowe oraz apokrynowe.

Gruczoły ekrynowe są rozmieszczone na całym ciele i pełnią w organizmie funkcję termoregulacyjną oraz wydalają z niego toksyny. Pot ekrynowy jest wodnisty, bezbarwny i bezwonny.

Gruczoły apokrynowe występują głównie pod pachami, w okolicy odbytu, narządów płciowych i na brodawkach sutkowych. Pot apokrynowy jest mętny i lepki. Rozkładany jest na powierzchni skóry przez bytujące tam bakterie, co jest powodem powstawania charakterystycznego, nieprzyjemnego zapachu.

Rola gruczołów apokrynowych, czyli tych występujących pod pachami, nie jest jasna. U zwierząt są one źródłem feromonów, które podkreślają atrakcyjność seksualną i służą do znakowania terytorium. U ludzi wydają się być całkowicie zbędne i zablokowanie ich działania nie pociąga za sobą żadnych negatywnych konsekwencji zdrowotnych. Znacznie natomiast poprawia komfort i jakość życia.

Dlaczego się pocimy?
Wydzielanie potu jest naturalnym sposobem chłodzenia ciała. Gdy pot pojawia się na skórze, zaczyna z niej parować i w ten sposób odprowadza ciepło z naszego organizmu. Taki mechanizm skutecznie chroni nas przed przegrzaniem – im większego potrzebujemy schłodzenia, tym więcej wydzielamy potu.

U niektórych osób pocenie się jest jednak zbyt duże w stosunku do aktualnych potrzeb termoregulacyjnych i nijak nieuzasadnione temperaturą otoczenia czy aktywnością fizyczną.

Nadaktywność gruczołów potowych określamy jako nadmierną potliwość. Gruczoły potowe wydzielają wtedy – zupełnie niepotrzebnie – nadmierne ilości potu, który nie może szybko odparować ze skóry. Wynikiem tego są wilgotne pachy i bardzo często również ubranie pod pachami.

Zwiększona potliwość
W nadmiernej potliwości gruczoły potowe są nadaktywne, produkują za dużo potu i pracują również wtedy, gdy powinny odpoczywać. Wykazano, że niektóre osoby wydzielają go nawet 4-5 razy więcej niż jest to potrzebne do ich sprawnej termoregulacji.

Najczęściej spotykaną postacią nadmiernej potliwości jest nadpotliwość pach. Dotyczy ona przeważnie osób w wieku 24-64 lat i jest dolegliwością dziedziczną. W  Polsce może skarżyć się na nią nawet kilkaset tysięcy osób.

Nadmiernej potliwości bardzo często towarzyszy nieprzyjemny zapach, który powstaje wskutek rozkładania potu apokrynowego przez bakterie bytujące na skórze. Nie sposób jest się go pozbyć bez wcześniejszej likwidacji, lub przynajmniej zmniejszenia, wydzielania potu pod pachami.

Nadmierna potliwość to nadmierne i niepotrzebne wydzielanie potu – zbyt duże w stosunku do aktualnych potrzeb organizmu w zakresie jego regulacji cieplnej.

Profilaktyka nadpotliwości
Profilaktyka nadpotliwości polega na unikaniu czynników powodujących nadmierne wydzielanie potu, takich jak stresujące sytuacje, gorące lub pikantne potrawy, przegrzewanie organizmu czy nagłe zmiany temperatury. Ważne jest też stosowanie bielizny, skarpet oraz ubrań wyprodukowanych z naturalnych materiałów, które pozwalają skórze na swobodne oddychanie i łatwe odparowywanie potu.

Niezmiernie ważna jest higiena osobista. Najlepiej jest kąpać się lub brać prysznic dwa razy w ciągu doby (wieczorem i rano), ponieważ w nocy nasze gruczoły również pracują. Woda nie powinna być przy tym zbyt gorąca, aby niepotrzebnie nie stymulować gruczołów.

Przy nadpotliwości pach nie do przecenienia jest także ich systematyczne golenie lub trwała laserowa epilacja. Powstawaniu i utrzymywaniu się nieprzyjemnego zapachu pod pachami sprzyjają bowiem rosnące tam włosy, na których gromadzi się wydzielina gruczołów potowych i rozwijają się bakterie.

Częste mycie, pozbycie się zbędnego owłosienia oraz używanie dezodorantów jest wystarczające dla osób, które nie mają problemu ze zwiększonym wydzielaniem potu pod pachami. W przypadku nadpotliwości jest to jednak postępowanie niewystarczające, chociaż w dalszym ciągu obowiązkowe. Trzeba wtedy jednak sięgnąć po inne metody.

Leczenie nadpotliwości
W leczeniu nadpotliwości pach wykorzystujemy najczęściej antyperspiranty, śródskórne iniekcje toksyny botulinowej oraz urządzenia emitujące mikrofale (miraDry – nowość na rynku).

Pozostałe metody – takie jak jonoforeza, radiofrekwencja mikroigłowa (RF), laser neodymowo-yagowy (Nd:Yag), leczenie chirurgiczne i farmakoterapia – są albo mało skuteczne, albo obarczone dużym ryzykiem powikłań.

Antyperspiranty
Antyperspiranty to środki, po które sięga się przeważnie w pierwszej kolejności. Są to kosmetyki zmniejszające wydzielanie się potu. Zawierają w swoim składzie sole glinu (aluminium), które w dostępnych na rynku preparatach znajdują się w różnym stężeniu. Produkt kosmetyczny, aby być za­kwalifikowanym jako „antyperspirant”, musi powodować przynajmniej 20% redukcję wy­dzielania potu. Niektóre z nich, zawierające zwiększoną zawartość glinu (np. Etiaxil, Pers­piblock, Antidral, Driclor), cechują się jeszcze większą skutecznością.

Mechanizm działania soli glinu polega na ich wnikaniu do kanalików wyprowadzają­cych gruczołów potowych. W następstwie kontaktu z wilgocią tworzą one gęstą sub­stancję żelową, która mechanicznie blokuje kanaliki wyprowadzające gruczołów unie­możliwiając tym samym wydostawanie się potu z kanalików na zewnątrz. Związki glinu mają także właściwości bakteriobójcze, co jest zaletą, ponieważ pozwala na kontrolę rozwoju bakterii i powstawania nieprzyjem­nego zapachu.

Stale wydzielający się pot powoduje stop­niowe wymywanie się tak powstałej blokady, dlatego działanie antyperspirantów jest zwykle krótkotrwałe.

Antyperspiranty dostępne są przeważnie w postaci pojemników z kulką (roll on) oraz płynów. Niektóre z nich można stosować nie tylko na pachy, ale również na dłonie i sto­py. Należy stosować je na dokładnie umytą i dobrze osuszoną oraz nieuszkodzoną skórę. Z tego powodu najlepiej nie golić pach na 1-2 dni przed i ich zastosowaniu i bezpośrednio po zastosowaniu.

Gdy w miejscu aplikacji antyperspirantu pojawi się zaczerwienienie lub jakiekolwiek zmiany skórne należy przerwać jego stosowa­nie. Trzeba też zwrócić szczególną uwagę, aby stosowany produkt nie dostał się do oczu lub na błony śluzowe (nosa, jamy ustnej lub okolic intymnych). Może bowiem spowodować ich podrażnienie.

Przenikanie związków glinu przez skórę jest znikome, natomiast o wiele łatwiej przenikają one do organizmu przez błony śluzowe lub przez uszkodzoną skórę. Trzeba o tym pamię­tać, bowiem związki glinu są potencjalnie toksyczne.

Wadą antyperspirantów jest ich ograniczona skuteczność, krótki czas działania oraz fakt, że powodują powstawanie trwałych, nieusuwal­nych plam na odzieży.

Gruczoły pod pachami stanowią tylko 1% wszystkich gruczołów potowych znajdujących się na powierzchni naszego ciała. Zablokowanie ich wydzielania w żaden sposób nie wpływa negatywnie na nasz organizm – nie zaburza procesów termoregulacji ani wydzielania toksyn z organizmu.

Toksyna botulinowa
Popularną i bardzo skuteczną metodą leczenia nadpotliwości pierwotnej pach, ale także dłoni, stóp i twarzy, są śródskórne iniekcje toksyny botulinowej. Mechanizm jej działania polega na czasowym blokowaniu impulsów nerwowych, które stymulują gruczoły do produkcji potu. Powoduje to zatrzymanie ich czynności i zahamowanie pocenia się.

Toksyna botulinowa powoduje całkowitą likwidację lub znaczne zmniejszenie nadpotliwości u prawie wszystkich leczonych pacjentów, a czas jej działania wynosi przeważnie 6-12 miesięcy. Zabieg jej  podania jest szybki (ok. 30 minut), bezbolesny (przebiega w znieczuleniu kremem EMLA) i bardzo bezpieczny.

Ze względu na konieczność stosowania dużych dawek toksyny botulinowej jeden zabieg kosztuje ok. 1.500 zł (obie pachy). Iniekcje muszą być okresowo powtarzane, przeważnie raz do roku, w celu utrzymania korzystnych efektów.

Mikrofale – urządzenie miraDry
Nowym zabiegiem służącym do trwałej likwidacji nadpotliwości pach jest zabieg polegający na wykorzystaniu mikrofal. Jest to miejscowa, nieinwazyjna, bezpieczna i bardzo skuteczna procedura pozwalająca na trwałe usunięcie problemu nadpotliwości w trakcie jednego zabiegu.

Mikrofale potrafią penetrować skórę na głębokość, na której znajdują się gruczoły potowe (granica pomiędzy skórą właściwą, a tkanką podskórną). Docierając do gruczołów potowych powodują ich trwałe uszkodzenie (termolizę), co skutkuje nieodwracalnym zahamowaniem wydzielania potu. Jednoczesne chłodzenie skóry w trakcie zabiegu zapewnia jej skuteczną ochronę przed przegrzaniem i uszkodzeniem.

Pierwszym na rynku urządzeniem wykorzystującym mikrofale jest amerykańskie urządzenie miraDry. W USA i innych krajach stosowane jest już od kilku lat i przy jego pomocy wykonano łącznie ponad 100 tysięcy zabiegów. W Polsce urządzenie miraDry pojawiło się dopiero na początku 2015 r. i dostępne jest na razie jedynie w kilku ośrodkach.

Badania kliniczne potwierdziły ok. 90% skuteczność pojedynczego zabiegu. Efekty zabiegu są trwałe, a nadpotliwość ustępuje na zawsze, ponieważ zniszczone gruczoły potowe nie mają zdolności do regeneracji.

Mikrofale, ze względu na swoją skuteczność i bezpieczeństwo, są przeznaczone nie tylko dla tych osób, którzy skarżą się na nadpotliwość dużego stopnia. Z zabiegu mogą korzystać z powodzeniem również osoby, dla których nadpotliwość jest problemem jedynie kosmetycznym (niewielkiego stopnia) lub które mają problem z utrzymaniem świeżości okolicy pach przez cały dzień. Co ważne – jednorazowy zabieg (jego koszt to 4.900 zł.) pozwala na pozbycie się problemu na zawsze.

Miejscowe zablokowanie wydzielania potu (antyperspiranty) lub zahamowanie jego wytwarzania w gruczołach (toksyna botulinowa, urządzenie miraDry) jest zupełnie bezpieczne i nie zaburza termoregulacji ustroju. Można je z powodzeniem polecać i stosować u wszystkich osób, które tego potrzebują – zarówno ze wskazań kosmetycznych, jak i medycznych.

4-stopniowa skala nasilenia nadpotliwości HDSS (ang. Hyperhidrosis Disease Severity Scale) pomaga w prosty sposób ocenić skalę i uciążliwość nadmiernego pocenia się w codziennym życiu. Leczenie nadpotliwości może być wdrażane już wtedy, gdy wynik w tej skali wynosi 2 lub więcej.

Dr Przemysław Styczeń
Lekarz medycyny estetycznej, autor wielu artykułów prasowych z zakresu medycyny estetycznej, słuchacz Podyplomowej Szkoły Medycyny Estetycznej PTL, członek Polskiego Towarzystwa Medycyny Estetycznej i Anti-Aging. Prowadzi strony internetowe www.drstyczen.pl oraz www.mezoterapia.pl. Jest też ekspertem na profilu Facebook „Piękno przez cały rok” – www.facebook.com/DrStyczen