Trycholog – nowy zawód

Powstawanie i historia nowych zawodów jest bardzo ciekawym procesem, jest w pewnym stopniu historią całego społeczeństwa. Do nowopowstających w Polsce profesji należy TRYCHOLOG, który nie jest dotychczas uwzględniony w polskiej klasyfikacji zawodów.

Terminu „zawód” używa się w różnych wariantach znaczeniowych a jego wieloznaczność pojęciowa, przypisywanie mu różnych treści czynnościowych lub społecznych, powoduje często niejasności semantyczne. W słownictwie potocznym pojęcie to oznacza czynności wykonywane przez człowieka w celach zarobkowych. Natomiast o pracy zawodowej mówimy wówczas, gdy istnieje popyt na rezultaty tej pracy. Ten niejednoznaczny termin najczęściej używany jest na oznaczenie określonego, wyodrębnionego w ramach społecznego podziału pracy zespołu czynności, które dana osoba wykonuje stale lub względnie stale, z których wykonywania czerpie środki utrzymania. Czynności te wymagają odpowiednich kwalifikacji.

Nowe zawody pojawiają się, gdy rośnie zapotrzebowanie pracodawców na pracowników, którzy są w stanie wykonywać obowiązki, których nigdy wcześniej od nikogo nie wymagano. Zwykle początkowo pracownikom dokładane są nowe zadania, czasami powstają tą drogą pewne specjalności. Jeśli jednak te nowe obowiązki odróżniają się w znaczącym stopniu od wykonywanych wcześniej i zajmują dużej grupie pracowników większość ich czasu pracy, mamy do czynienia z sytuacją rodzenia się nowego zawodu.

Szybki postęp nauki i techniki, wprowadzanie nowych technologii, zmiany społeczno-kulturowe i demograficzne, jakie można obserwować od przełomu XX i XXI wieku, wywołały zjawisko zainteresowania kondycją i wyglądem włosów oraz skóry głowy, wyrażające się w zmianie dotychczasowych kwalifikacji przedstawicieli różnych zawodów przez przyuczenie się do wykonywania procedur trychoterapeutycznych. W ten sposób rozwinęła się TRYCHOLOGIA, którą można zdefiniować, jako interdyscyplinarną dziedzinę nauki, której przedmiotem badania są włosy i skóra owłosiona głowy. Interesuje się ona tymi ich aspektami, które można pielęgnować, przywracać lub kreować za pomocą metod medycznych i paramedycznych.

W zakres trychologii wchodzą: medycyna (dermatologia, chirurgia), kosmetologia, dietetyka i fizykoterapia w zakresie służącym poprawie wyglądu włosów i skóry owłosionej głowy. W zakresie trychologii mieszczą się również filozoficzne, psychologiczne, socjologiczne i antropologiczne aspekty urody i atrakcyjności włosów.

W zakresie poznawczo-opisowym trychologia opiera się na metodologii nauk medycznych, nauk o zdrowiu, nauk o kulturze fizycznej oraz nauk społecznych. W zakresie interwencyjnym, celem trychologii jest poprawa kondycji i fizycznej atrakcyjności włosów i skóry owłosionej głowy za pomocą metod i technik medycznych i paramedycznych oraz środków leczniczych, kosmetyków i suplementów.

Wiele środowisk zawodowo związanych z trychologią jest przekonanych o powstaniu zawodu TRYCHOLOGA. Istnieją także środowiska, które całkowicie podważają jego istnienie, jako zawodu autonomicznego, mówiąc jedynie o specjalnościach trychologicznych w ramach dotychczas funkcjonujących zawodów. Wydaje się to co prawda nieuzasadnione, jednak droga do pełnej tożsamości zawodowej profesjonalnych TRYCHOLOGÓW jest jeszcze długa. Według znawców zawodów, aby dany zawód uważać za ukształtowany, muszą być spełnione określone warunki. Najważniejsze to: określenie podstawowych dla zawodu czynności zawodowych oraz specyficznych czynności zawodowych dla istniejących w tym zawodzie specjalności, określenie warunków pracy, istnienie systemu szkół przygotowujących do zawodu oraz określenie dróg zdobywania kwalifikacji zawodowych, wydawanie publikacji zawodowych, istnienie organizacji zawodowych, istnienie subkultury zawodu, istnienie wspólnego kodeksu etycznego, posiadanie przez grupę zawodową określonej pozycji społecznej oraz statusu prawnego.

Jak wspomniano wcześniej, w ramach poszczególnych zawodów wyróżnia się specjalności, czyli węższe zakresy czynności, wymagające swoistych kwalifikacji. Podstawą rozróżniania zawodu i specjalności może być zakres wykonywanych czynności lub efekt tych czynności. Często trudno jest oddzielić zawód od funkcjonujących w jego ramach specjalności zawodowych. W rezultacie zawód bywa mieszany ze specjalnością. Te same zakresy czynności jedni nazywają specjalnością w danym zawodzie, natomiast drudzy określają jako autonomiczny zawód. Zgodnie z definicją zawód jest pojęciem szerszym od specjalności. Wyróżnia się czynności podstawowe danego zawodu i czynności wymagające kwalifikacji dodatkowych do wykonywania specjalności, które tworzą się na gruncie zawodu podstawowego. Wydaje się, że w przypadku TRYCHOLOGÓW mamy właśnie do czynienia z sytuacją wyodrębniania się specjalności trychologicznych w ramach głównego zawodu TRYCHOLOGA.

Na podstawie dotychczasowych doświadczeń można przyjąć, że w zawodzie TRYCHOLOGA można wyodrębnić następujące zasadnicze czynności zawodowe:

• rozpoznawanie zmian patologicznych w obrębie włosów i skóry głowy,
• wykonywanie zabiegów trychoterapeutycznych w obrębie włosów i skóry głowy,
• wykorzystywanie do realizacji zadań zawodowych sprzętu specjalistycznego oraz odpowiednich produktów,
• dbanie o standard wykonywanych zabiegów,
• współpraca ze specjalistami oraz ośrodkami odbiorców usług trychologicznych,
• prowadzenie działań profilaktycznych z zakresu dysfunkcji włosów i skóry głowy.

Natomiast w chwili obecnej wyłaniają się dwa kierunki rozwoju TRYCHOLOGII i zawodu TRYCHOLOGA w Polsce. Można nawet powiedzieć, że w ramach tego zawodu istnieją dwie specjalności. Rozdzielają one procedury trychoterapeutyczne na medyczne i paramedyczne. Zakres podstawowych i szczegółowych czynności zawodowych dla zidentyfikowanych specjalności trychologicznych, istniejące i proponowane ścieżki kształcenia dla tych specjalności, możliwości zatrudnienia oraz rozwoju zawodowego przedstawia Rycina.

Jednak aby zawód mógł być wykonywany, musi funkcjonować odpowiedni system szkół czy uczelni, które przygotują go do pracy zawodowej. Droga ta powinna się zakończyć aktem prawnym, uznanym społecznie, będącym formalnym świadectwem sankcjonującym zawód. Dlatego ważną rolę w kształceniu wysoko wykwalifikowanych TRYCHOLOGÓW będą spełniały szkoły wyższe. W Polsce studia trychologiczne (trychologia kosmetologiczna) uruchomione po raz pierwszy w 2015 roku na Wyższej Szkole Inżynierii i Zdrowia w Warszawie należą do stosukowo młodych i trudno jednoznacznie przewidzieć, jak będą wyglądały losy zawodowe absolwentów.

Duża złożoność omówionej problematyki bierze się też stąd, że w wielu zawodach trudno jest jasno określić zakres czynności czy zakres wiadomości i umiejętności niezbędnych do ich wykonywania. Są również zawody, które wprawdzie funkcjonują w społeczeństwie i ich istnienie jest przez nie uświadamiane, nie doczekały się jednak precyzyjnych określeń według podanych wyżej kryteriów. Takim właśnie zawodem jest TRYCHOLOG, który toruje sobie dopiero miejsce wśród innych profesji. Trycholodzy stanowią i dość długo stanowić będą nieliczną grupę, dlatego wiedza o grupie zawodowej trychologów równie długo nie będzie pełna.

Warto więc poszukiwać odpowiedzi na pytania: W jakich kierunkach aktualnie rozwija się i będzie się rozwijała w przyszłości trychologia w Polsce? Czy udział trychologów w życiu społecznym będzie się zwiększał, czy raczej ograniczał? Jakie powinności stoją przed TRYCHOLOGIEM medycznym oraz kosmetologicznym oraz jaki model ich kształcenia byłby zgodny z oczekiwaniami społecznymi?

Odpowiedzi na te pytania próbują przynieść organizowane przez różne instytucje kongresy i konferencje trychologiczne, które z założenia mają być miejscem wymiany myśli i doświadczeń środowisk trychologicznych. Warto, aby do tej dyskusji włączyli się przedstawiciele wszystkich środowisk związanych z trychologią i wspólnie zadbali o interes tej grupy zawodowej.

Dr Joanna Klonowska, Dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu w Wyższej Szkole Inżynierii i Zdrowia w Warszawie
Nauczyciel akademicki na kierunku kosmetologia. Kosmetolog, absolwentka Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Łodzi. Pedagog z wieloletnim doświadczeniem. Ratownik medyczny, menager służby zdrowia. Z pasją zajmuje się pogłębianiem wiedzy z obszarów kosmetologii, andragogiki, edukacji zdrowotnej oraz zdrowia publicznego.