Przyjmowanie środków o właściwościach uzależniających niesie za sobą wiele negatywnych skutków. Powodują one zaburzenia zdrowia psychicznego i fizycznego, są chorobotwórcze oraz mają wpływ na wygląd człowieka.
Osoby korzystające z używek wyglądają starzej niż ich rówieśnicy. Do przyjmowanych nałogowo substancji należą przykładowo: alkohol, nikotyna zawarta w papierosach, niektóre leki oraz duża grupa środków psychotropowych – narkotyków i coraz bardziej popularnych wśród młodzieży zastępczych środków odurzających tzw. „dopalaczy”. Uzależnienie natomiast jako zjawisko społeczne i medyczne to nabyty stan, charakteryzujący się okresowym lub stałym przymusem wykonywania określonej czynności lub zażywania jakiegoś środka. Poszczególne osoby ze względu na czynniki zdrowotne, rodzinne i psychiczne są mniej lub bardziej podatne na nałogi.
Pomocy uzależnionym najczęściej udziela się poprzez współpracę z psychologiem lub psychiatrą na różnego rodzaju terapiach i w ośrodkach leczenia uzależnień, gdzie obecni są również lekarze. Czy kosmetologia jako dziedzina z grona nauk medycznych również może się przyczynić do pomocy w walce z uzależnieniami? Oczywiście, że tak. Po pierwsze w końcowej fazie leczenia terapeutycznego, lub później po zakończonej terapii można wykonywać wszelkie zabiegi odżywcze, następnie poprzez medycynę estetyczną, na makijażu i poradach co do ubioru kończąc. Po drugie profilaktyka antynałogowa jest dużo ważniejsza od poprzedniego aspektu. Nawet w luźnej rozmowie z klientką podczas wykonywania zabiegu w gabinecie można porozmawiać o niszczącym wpływie alkoholu na zdrowie i skórę.
Alkohole to duża grupa organicznych związków chemicznych, gdzie niewątpliwie najlepiej poznany i często spożywany jest etanol. Pozostałe alkohole – warto zaznaczyć, że nie są przydatne do spożycia, a raczej wykorzystywane są jako rozpuszczalniki w przemyśle, w tym także farmaceutycznym kosmetycznym. Etanol wypity już w niewielkich ilościach znacznie oddziałuje na zachowanie człowieka, a jego toksyczność dla organizmu wzrasta wraz ze spożytą ilością i jego stężeniem we krwi. Alkohol działa szkodliwie na układ nerwowy, obniżając jego sprawność. Do najczęstszych skutków należą: zaburzenia wzroku, trudność utrzymania równowagi i precyzyjnego myślenia. Po chwilowym pobudzeniu następuje porażenie ośrodkowego układu nerwowego, następnie otępienie, senność i w końcu utrata przytomności. Osobnicze reakcje na alkohol mogą być różne i zależą od szeregu czynników zarówno fizycznych i psychicznych.
Ale czy alkohol ma jakiś wpływ na skórę? Może nie bezpośrednio, lecz w konsekwencji odwodnienia całego organizmu, pozbawiona wody zostaje także skóra. Początkowe stadium utraty wody objawia się silnym pragnieniem i bólami głowy. Organizm zostaje pozbawiony witamin i soli mineralnych. Odwodnienie skutkuje matowym i ziemistym wyglądem skóry, jej podrażnieniem oraz uwydatnieniem zmarszczek. Jeśli chodzi o cerę naczyniową, alkohol jest wysoce niewskazany, ponieważ jego spożycie powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Osoby cierpiące na niektóre choroby dermatologiczne takie jak łuszczyca lub trądzik różowaty powinny unikać alkoholu ze względu na możliwość nasilenia występujących zmian chorobowych.
Warto zauważyć, że alkohole występują także jako składniki kosmetyków. Część z nich, zwłaszcza związki o prostej budowie są stosowane jako substraty w tonikach, preparatach ściągających, dzięki zdolności rozpuszczania lipidów. Używane zbyt często powodują wysuszenie skóry. Druga grupa alkoholi stosowanych do wyrobu kosmetyków to związki o bardziej złożonej budowie, na przykład alkohol cetearylowy, sterylowy i większość alkoholi tłuszczowych. Mają one działanie stabilizujące i są emolientami.
Następnym uzależnieniem jest palenie tytoniu. W dymie tytoniowym występuje nikotyna, która jest silną neurotoksyną, oraz wiele toksycznych substancji, które wykazują szkodliwe działanie nie tylko na osoby palące, ale także na pozostałe, które znajdują się w ich otoczeniu. Biernymi palaczami są często dzieci. Substancje zawarte w papierosach generują powstawanie w organizmie wolnych rodników. Palenie tytoniu powoduje niekorzystne zmiany skóry wywołując lub nasilając przebieg wielu chorób skórnych, w tym nowotworów, łuszczycy i tocznia rumieniowatego. Dodatkowo dym tytoniowy zdecydowanie przyśpiesza naturalny proces starzenia skóry, odpowiada także za przebarwienie szkliwa zębów, zmianę koloru paznokci i palców dłoni na żółtawy, nieświeży oddech i kaszel. Efekt uszkodzenia skóry jest nieodwracalny, jednak dalszego pogorszenia można uniknąć poprzez zaprzestanie palenia. Zmiany zachodzą również w funkcjonowaniu błon śluzowych, gruczołów łojowych i potowych.
Skóra staje się odwodniona, mniej sprężysta, pozbawiona ceramidów i składników płaszcza ochronnego. Komórki skóry spowalniają proces turn over time i znacznie gorzej się różnicują. Można zauważyć miejscowo na powierzchni skóry nadmierne rogowacenie. U osób palących można wyróżnić kilka typowych cech tzw. „twarzy palacza”. Najłatwiej jest zauważyć ziemisty kolor skóry, następnie teleangiektazje na policzkach i zmarszczki wokół ust. Idealne dla palaczy są zabiegi pielęgnacyjne dłoni, różnego rodzaju peelingi twarzy i ciała oraz masaże.
Grupa środków psychoaktywnych jakimi są narkotyki jest bardzo duża, w zasadzie wszystkie powodują silne uzależnienie psychiczne i fizyczne, są bardzo toksyczne. Pomijając oczywiste skutki zdrowotne i destrukcyjność dla ciała, skóra również nie funkcjonuje prawidłowo.
Przyjmowanie substancji odurzających może powodować nadmierne łuszczenie się skóry, czyli hiperkeratozę, skóra wokół nosa – jeśli jest on drogą przyjmowania narkotyku, staje się zaczerwieniona i swędząca ze względu na podrażnienie (działanie kokainy). Amfetamina w odróżnieniu od kokainy powoduje długotrwałe pobudzenie. Niekiedy skutkuje nienaturalnie szybką utratą masy ciała z towarzyszącą awitaminozą i anemią. Występuje ponadto bladość skóry, suchość i swędzenie. Możliwe jest występowanie dużej ilości wyprysków w postaci trądziku i łysienie typu męskiego (przy przyjmowaniu sterydów). Wzrost poziomu testosteronu powodują nie tylko sterydy anaboliczne ale także marihuana. Hormon ten powoduje nadprodukcję łoju oraz wzmożone pojawianie się wykwitów na skórze. Palenie marihuany przyczynia się do przyspieszenia procesu starzenia się egzogennego. Narażenie na dym pochodzący od marihuany czy papierosów znacznie wpływa na proces produkcji kolagenu, odpowiadającego za elastyczność skóry. Skutkiem ubocznym działania THC są także stany wzmożonego apetytu, powodujące przybieranie na wadze.
Substancje psychoaktywne działają w taki sposób na ośrodkowy układ nerwowy, że stymulują receptory umiejscowione w mózgu oraz działają na neuroprzekaźniki, czego efektem są czasowe zmiany postrzegania, nastroju i świadomości. Środki te są bardzo dużą grupą związków chemicznych, które można klasyfikować ze względu na działanie: stymulujące, depresyjne, psychodeliczne i neuroleptyczne
Niestety uzależnienia są nieodłącznym elementem życia społecznego od bardzo dawna. Pomimo wiedzy i dostępności informacji na temat szkodliwego działania na zdrowie i urodę, po używki sięgają coraz młodsze osoby. Warto jednak dołożyć wszelkich starań i z nadzieją prowadzić działania profilaktyczne na wszystkich możliwych płaszczyznach: w domach, szkołach, szpitalach i naszych gabinetach.
Anna Szymanowska
Absolwentka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, kierunek kosmetologia oraz Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, gdzie uzyskała tytuł technologa chemii, specjalność chemia kosmetyków. Pracuje jako analityk laboratoryjny. Z zamiłowania autorka tekstów.