Zmiany skórne w obrębie powiek to bardzo powszechne zjawisko. Niektóre z nich są prawie niezauważalne, inne stanowią duży defekt kosmetyczny, jednak najważniejsze jest odpowiednie zdiagnozowanie zmian pod kątem nowotworowym.
O tym, na czym polega zabieg usuwania takich zmian opowie nam specjalista chorób oczu dr Anna Maria Bilkiewicz-Pawelec.
Operacje w obrębie powiek budzą zapewne wiele niepokoju wśród pacjentów. Jakie są najczęstsze obawy osób, które będą poddawane takiej operacji?
W ankiecie przeprowadzonej wśród operowanych pacjentów w jednej z klinik, na zadane pytanie-czego boja się najbardziej przed zaplanowanym zabiegiem usunięcia zmian z powiek, większość odpowiadała: „że będzie to nowotwór”, nieco mniej osób bało się, że operacje będzie bolesna, a część pań, obawiała się, że mogą powstać nieestetyczne blizny.
Czy rzeczywiście po zabiegach usuwania zmian z powiek pozostają blizny? Jak długo trwa okres rekonwalescencji?
Skóra w obrębie powiek ma specyficzną budowę, niespotykaną nigdzie indziej w naszym organizmie. Jest ona bardzo dobrze unaczyniona, prawie pozbawiona tkanki podskórnej oraz tłuszczowej i pergaminowo cienka. Te wszystkie cechy wpływają bezpośrednio na wyniki operacji przeprowadzanych w obrębie powiek. W związku z tym powstająca blizna jest niezmiernie cienka i prawie niewidoczna. Okres gojenia jest krótki i zazwyczaj przebiega bez powikłań.
Czy podczas zabiegu może dojść do uszkodzenia wzroku ?
Przed zaplanowanym zabiegiem operacyjnym pacjent przechodzi dokładne badanie narządu wzroku, ze szczególnym uwzględnieniem rozmiarów zmiany, która ma być usunięta oraz stosunków anatomicznych miejsca, które ma być operowane. Często do dokumentacji medycznej wykonywane są zdjęcia powiek. Wszelkie stany zapalne powinny być wyleczone przed operacją. Uszkodzenia wzroku należą do bardzo rzadkich powikłań i zazwyczaj są związane z współistniejącymi schorzeniami.
Jak długo trwa taki zabieg?
Czas trwania zabiegu zależy od rodzaju usuwanej zmiany. W przypadku drobnych i łagodnych zmian zabieg trwa około 15-30 min., natomiast w przypadku dużych zmian (najczęściej o charakterze nowotworu), które wymagają usunięcia z dużym marginesem zdrowej tkanki (przez co konieczny jest zabieg rekonstrukcyjny) czas ten może się wydłużyć nawet do 60-80 minut. Rekonstrukcje wykonuje się uzupełniając brakujące tkanki przez przesunięcie płatu skóry lub wykonując tzw. wolny przeszczep tkanek skóry.
Czy tego typu zabiegi wykonuje się w znieczuleniu ogólnym?
Zabieg usuwania zmian skórnych w obrębie powiek wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.
Czy zabieg jest nieprzyjemny?
Usunięcie zmian z powiek wiąże się z zastrzykiem i podaniem miejscowych środków znieczulających -ten etap zabiegu jest przez większość chorych opisywany jako najmniej komfortowy. Okulista może zminimalizować nieprzyjemne działanie znieczulenia przez dobór najcieńszych igieł, odpowiednią temperaturę, rozcieńczenie oraz zbuforowanie leku. Dodanie niewielkiej ilości adrenaliny i odpowiedni ucisk minimalizują krwawienie. Po usunięciu zmiany ważne jest anatomiczne odtworzenie ciągłości powieki i odpowiednie zszycie rany.
W jaki sposób odbywa się zszycie rany?
Istnieje kilka technik wykorzystywanych w tego typu zabiegach, jednak najczęściej zamyka się ranę szwami. Niektórzy okuliści wybierają szwy rozpuszczalne, dzięki którym wizyta kontrolna może odbyć się po 3-6 tygodniach od zabiegu i nie ma potrzeby zdejmować szwów po tygodniu od zabiegu. Koleją metodą jest tzw. Laissez-fair, czyli metoda w której pozostawia się ranę do tzw. wtórnego granulowania. Pod kontrolą okulisty rana goi się samoistnie. Technika ta sprawdza się bardzo dobrze w zmianach w obrębie powiek, ze względu na wyjątkową strukturą skóry w obrębie powiek daje bardzo dobre efekty kosmetyczne i anatomiczne. W ostatnich latach próbuje się połączyć technikę klasyczną ze szwami wraz z techniką laissez-fair z zastosowaniem kolagenowych opatrunków biologicznych. Prace nad ich zastosowaniem trwają, a efekty wydają się bardzo obiecujące.
Jak wygląda pielęgnacja oczu po zabiegu? Czy zabieg wymaga pozostawienia opatrunku?
Po zabiegach lekarz często decyduje o pozostawieniu opatrunku uciskowego na powiece przez 24-48 godz. Zazwyczaj, przez kilka dni po zabiegu, w miejscu usuniętej zmiany stosuje się maść z antybiotykiem, czasami zachodzi potrzeba, by przyjąć również antybiotyk doustnie. Przez pierwsze 2 tygodnie należy bardzo delikatnie pielęgnować skórę i bardzo delikatnie ją oczyszczać, nie wolno także stosować kosmetyków do makijażu.
Czy zmiany występujące na powiekach mogą być złośliwe?
W obrębie powiek występuje wiele różnych zmian, większość z nich ma charakter łagodny np. gradówki, kępki żółte, brodawczaki, torbiele. Niewielki procent zmian może mieć cechy nowotworu złośliwego, a jego dokładna ocena możliwa jest jedynie po usunięciu i wykonaniu tzw. badania histopatologicznego.
Czy nowotwory występujące w okolicach powiek wymagają interwencji chirurgicznej?
Nowotwory wywodzące się z powiek rzadko dają odległe przerzuty. Cechuje je miejscowy rozrost oraz naciekanie i niszczenie sąsiednich tkanek. Rozrost nowotworu nie może być powstrzymany lekami takim jak: krople, maści czy zastrzyki. Skutecznym sposobem leczenia jest zabieg chirurgiczny, polegający na usunięciu podejrzanej zmiany.
Kto jest najbardziej narażony na nowotwory skóry?
Nowotwory skóry występują najczęściej u osób starszych, o jasnej karnacji, narażonych na wysokie dawki promieniowania UV, obciążonych genetycznie, a także osób chorujących wcześniej na inne nowotwory.
Skoro nie wszystkie zmiany należą do złośliwych, jakie objawy powinny nas zaniepokoić?
Zmiany podejrzane, które należy konsultować z lekarzem okulistą:
- Nagła zmiana zabarwienie lub wzrost zmiany
- Owrzodzenie (nie gojące się, krwawiące) w obrębie powiek, które w początkowej fazie wygląda jak nawracający strupek
- Pojawienie się zmian w obrębie powiek u osób, u których w wywiadzie stwierdzano raka skóry np. głowy, twarzy
- Zgrubienie powiek, guzek któremu może towarzyszyć wypadanie rzęs
Na czym polega leczenie nowotworów w obrębie powiek?
Leczenie operacyjne polega na usunięciu zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek. Zarówno przed, jak i po zabiegu pacjent powinien przejść dokładne badanie narządu wzroku. Operacja odbywa się w znieczuleniu miejscowym. Im nowotwór jest mniejszy, tym większe prawdopodobieństwo, że zostanie usunięty w całości, a zabieg jest zdecydowanie mniej rozległy. Miejsce (ubytek) po usunięciu zmiany powinno zostać starannie zszyte z odtworzeniem ciągłości powieki, tak aby mogła ona nadal pełnić funkcje ochronne dla oka. W okulistyce stosowane są także inne metody zamknięcia rany pooperacyjnej np. zastosowanie technik wtórnego granulowania lub opatrunków kolagenowych przyspieszających gojenie i ograniczających powstanie blizny. Dzięki użyciu szwów wchłanialnych (rozpuszczalnych) pacjent może być kontrolowany po 3-6 tygodniach od zabiegu. Na wizycie kontrolnej oceniana jest funkcjonalność powieki oraz oka, omawiane są także wyniki badania histopatologicznego i ewentualne plany dalszego leczenia.
Dr Anna Maria Bilkiewicz
Wybitny specjalista okulistyki. Zajmuje się okuloplastyką, która jest połączeniem chirurgii plastycznej z okulistyką. Specjalizuje się w chirurgii powiek, dróg łzowych, oczodołu oraz chirurgii rekonstrukcyjnej aparatu ochronnego oka. Ukończyła studia na Uniwersytecie Medycznym w Warszawie, w 2001 roku. Odbyła praktyki zawodowe w Stanach Zjednoczonych i Australii. W 2015 roku – jako jedyny dotychczas polski lekarz – ukończyła nadspecjalizcję z okuloplastyki na Uniwersytecie w Oksfordzie. W trakcie 18-miesięcznego pobytu w Oksfordzie przeprowadziła ponad 650 operacji.