O sokach mówi się dużo i często, a informacje na ich temat w zależności od źródła są sprzeczne. Jak jest naprawdę, czym właściwie są soki i jaki mają wpływ na nasz organizm?
Obiegowe mity wynikają z braku wiedzy. Ludzie nie znają definicji pojęcia sok, nie mają świadomości regulacji prawnych, które towarzyszą ich produkcji, a także nie wiedzą jak czytać etykiety. Edukacja w tym zakresie ma kluczowe znaczenie dla właściwego rozpoznania produktu. Należy zaznaczyć, że sok to produkt, który powstał ze świeżych, chłodzonych lub mrożonych owoców i warzyw, posiada smak, zapach oraz barwę z owoców i warzyw, z których jest otrzymywany. W związku z tym sok jest źródłem wielu witamin oraz substancji odżywczych w zbliżonych ilościach do owocu, z którego powstał. W tym przypadku nie ma znaczenia, czy jest to sok przygotowany w domu, sok tzw. jednodniowy czy pasteryzowany, z dłuższym terminem przydatności do spożycia, czy też odtworzony z soku zagęszczonego. W opublikowanej przez Instytut Żywności i Żywienia, Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, podstawę stanowią warzywa i owoce. Jedną ich porcją może być właśnie szklanka soku (ok. 200 ml), ponieważ soki, podobnie jak owoce i warzywa, z których się je robi, stanowią cenne źródło witamin, mikro- i makroelementów, a także substancji o działaniu antyoksydacyjnym. Również zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), zgodnie z którymi powinno się spożywać min. 400 g owoców i warzyw dziennie, podzielonych na pięć porcji, wskazują na 100% sok jako owoc.[1]
Stwierdzenie, że soki zakwaszają organizm jest błędne – wręcz przeciwnie soki mają działanie alkalizujące. Pierwiastki, które mają działanie alkalizujące to sód, potas, magnez i wapń, można je znaleźć w mleku, warzywach i owocach, a co za tym idzie również w sokach, gdyż soki są płynną formą owoców i warzyw i charakteryzują się podobnymi właściwościami odżywczymi. Aby ludzki organizm odpowiednio funkcjonował, potrzebuje produktów zarówno kwasowych jak i zasadowych. Dla zachowania równowagi należy codzienne spożywać różnorodne produkty. Mięso, ryby, jaja i produkty zbożowe, zawierają składniki o charakterze zakwaszającym organizm (chlor, fosfor i siarka). Dlatego w diecie powinny także znaleźć się produkty alkalizujące, czyli odkwaszające – także soki.
Być może mit odnośnie zakwaszania organizmu powstał na kanwie innego sokowego mitu, według którego soki mogą być dosładzane. Należy podkreślić, że zgodnie z prawem, zarówno polskim jak i europejskim, do soków owocowych, 100% warzywnych i pomidorowych nie wolno dodawać cukru lub innych substancji słodzących (glukoza, fruktoza, syrop glukozowo-fruktozowy itd.). W sokach tych znajduje się więc tylko i wyłącznie cukier, który pochodzi z owoców i warzyw, z których sok został wyprodukowany. Producent dosładzając taki sok w jakikolwiek sposób, złamałby prawo. Niewielkie ilości cukru, podobnie jak innych naturalnych przypraw, mogą być dodawane tylko do soków warzywnych oraz owocowo-warzywnych. Także zgodnie z ww. prawem, do wszystkich rodzajów soków (w tym soków w butelce lub kartonie, soków 100%, soków, soków z dłuższym terminem przydatności oraz jednodniowych) zabronione jest dodawanie konserwantów, sztucznych barwników czy sztucznych aromatów. Barwa i smak soków pochodzi zawsze z owoców i warzyw, z których sok został wyprodukowany.
Warto zatem pamiętać, że soki mogą stanowić wartościowe uzupełnienie codziennej diety. Witaminy i substancje odżywcze w nich zawarte korzystnie wpływają na funkcjonowanie organizmu. Przykładem może być sok pomarańczowy, także pasteryzowany, którego porcja (200 ml) zapewnia aż 50-60% dziennego zapotrzebowania na witaminę C. Witamina ta, wzmacnia układ odpornościowy, przyczynia się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia, pomaga w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Co więcej, ma działanie antyoksydacyjne, pomaga w ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. Sok pomarańczowy jest również dobrym źródłem folianów i potasu, zapewniając od 10% do 20% dziennego pokrycia zapotrzebowania na te składniki odżywcze. Dostarcza również witaminy B6, tiaminę, niacynę, ryboflawinę i prowitaminę A (głównie w postaci beta-kryptoksantyny oraz beta-karotenu), które pokrywają prawie 10% dziennego zapotrzebowania na te składniki.
Więcej informacji na stronie: fruitjuicematters.eu (Polska wersja strony: fruitjuicematters.pl/pl)
dr Agnieszka Kozioł-Kozakowska
Adiunkt i dietetyk w Klinice Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia UJ Collegium Medicum.
[1] W dokumencie „Measuring intake of fruit or vegetables”, WHO wskazało 100% sok owocowy jako owoc.