Olej kokosowy jest powszechnie stosowany w kuchni, kosmetyce i medycynie. Doskonała kondycja mieszkańców rejonu pochodzenia palny kokosowej zapewnia mu stale rosnącą popularność na całym świecie.
Bogactwo olejów roślinnych jest wyjątkowo duże. Znajdują zastosowanie w pielęgnacji ciała, twarzy i włosów, część z nich także w dietetyce i kulinariach. Oleje te są najczęściej pozyskiwane z nasion lub owoców, co pozwala na uzyskanie czystego surowca o dużej wartości biologicznej. Ich skład charakteryzuje się dużą liczbą komponentów o budowie podobnej do ludzkiej skóry, dzięki czemu są łatwo przez nią przyswajane. Odpowiednio dobrane wspomagają proces regeneracji, świetnie natłuszczają i nie powodują podrażnień. Można znaleźć je w składzie wielu kosmetyków, lub mogą same w sobie stanowić kosmetyk, co ważne – bez przemysłowych ulepszaczy i konserwantów.
Z chemicznego punktu widzenia olej to dość szerokie pojęcie, odnoszące się zwykle do substancji ciekłych lub łatwo topniejących ciał stałych. Nie są rozpuszczalne w wodzie, a jedynie w rozpuszczalnikach organicznych. Są zróżnicowane pod względem pochodzenia i właściwości fizykochemicznych. Za oleje roślinne uważa się wszystkie substancje o konsystencji oleistej, pozyskiwane z dowolnej części rośliny, a najczęściej z nasion, owoców, pestek, jąder nasiennych, a także z kiełków młodych roślin.
W przeważającej większości oleje roślinne wykorzystywane są jako tłuszcze jadalne lub jako materiały impregnacyjne w przemyśle włókienniczym. Stanowią duży udział w składnikach kosmetyków i leków. Przykładowe oleje produkowane z roślin, wykorzystywane w kosmetologii to: olejek arganowy, z awokado, z pestek arbuza, pestek dyni, z dzikiej róży, z drzewa herbacianego, jojoba, masłosza, migdałowy, macadamia, z rokitnika, wiesiołka, rycynowy, sezamowy, z pestek winogron, kokosowy i wiele innych.
Oleje dzieli się na rafinowane i nierafinowane. Proces rafinacji wpływa na wartość odżywczą oraz trwałość oleju. Oleje roślinne podczas procesu rafinacji tracą intensywny smak, zapach, barwę, mają zwiększoną stabilność podczas przechowywania, jednak tracą wiele wartości odżywczych. W procesie rafinacji dodaje się również antyoksydanty, wydłużające przydatność oleju do spożycia. Olej rafinowany ma dłuższy termin ważności, ma wyższy punkt dymienia i można go wykorzystywać do pieczenia czy smażenia w wysokich temperaturach. W ten sposób nabiera uniwersalnego zastosowania w kuchni, lecz jego przydatność jako kosmetyku znacząco maleje.
Oleje nierafinowane, czyli tłoczone na zimno, uznawane są za bardziej naturalne i prozdrowotne, gdyż nie są pozbawiane koloru, zapachu i smaku oraz naturalnych składników, takich jak woski, witaminy i NNKT. Czas ich przydatności do użycia jest znacznie krótszy niż w przypadku zastosowania procesu rafinacji.
Im więcej olej zawiera wielonienasyconych kwasów tłuszczowych, tym szybciej schnie w zetknięciu z powietrzem. To, w jakiej kategorii znajduje się dany olej, daje mu również określoną czasowo przydatność, przechowywane dłużej tracą znacznie swoje właściwości i mogą ulec zjełczeniu.
Wyróżnia się trzy kategorie olejów:
- oleje schnące – mogą być przechowywane około trzy miesiące (zawierają od 50% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych)
- oleje półschnące – mają ważność przez cztery do sześciu miesięcy (posiadają między 20-49% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych)
- oleje nieschnące mogą być trzymane około siedem i więcej miesięcy (zawierają do 19% wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.
Olej kokosowy (nazywany także masłem kokosowym lub tłuszczem kokosowym) to olej roślinny, zaliczany do schnących, otrzymywany poprzez tłoczenie i rozgrzewanie miąższu orzechów palmy kokosowej.
Doskonała kondycja mieszkańców rejonu pochodzenia palmy kokosowej (pierwotnie południowo-wschodniej Azji lub Ameryki Południowej) przyczyniła się do rozpowszechnienia i zgłębienia wiedzy o tym produkcie. Dziś jest on popularnym elementem kulinarnym, kosmetycznym i leczniczym.
Owoc kokosu ma wiele zastosowań. Jest to bardzo cenny orzech, ponieważ wykorzystać go można praktycznie w całości. Z samego kokosu uzyskuje się miąższ, sok i olej.
Mleko kokosowe składa się głównie z wody, jego pozostałe składniki to: tlenek wapnia, tlenek magnezu, kwas fosforowy, żelazo, potas i inne składniki odżywcze takie jak błonnik, cukier, białko, liczne sole mineralne i witaminy. Woda kokosowa znakomicie sprawdza się przy odtruciach i problemach gastrycznych. Znakomicie uzupełnia elektrolity i jest lekkostrawna.
Z kolei miąższ jest koloru białego i jest dość mięsisty, po wysuszeniu stanowi tzw. koprę. To z niej tłoczy się na zimno olej kokosowy. Jest on spotykany najczęściej jako rafinat, który odkwaszany i wybielany stanowi ciało stałe barwy białej. Nierafinowany ma z kolei lekko żółty kolor, topnieje w temperaturze około 20–28 °C. Od dawna olej kokosowy znany jest jako substancja wspomagająca odchudzanie i regulująca metabolizm, a nawet odpowiednio stosowany jako zastępstwo za pozostałe tłuszcze, może pomóc w modelowaniu sylwetki.
Głównymi schorzeniami w jakich pomocny jest olej kokosowy są bóle zębów, różnego typu spadki odporności spowodowane infekcjami, kamica nerkowa, awitaminoza, problemy trawienne oraz problemy skórne.
W skład oleju kokosowego wchodzą nasycone kwasy tłuszczowe (ok. 80-90%): kwas laurynowy, kwas mirystynowy, kwas palmitynowy, kwas kaprylowy, kwas kaprynowy, kwas stearynowy, kwas kapronowy i kwasy nienasycone (od 4 do 10%): kwas oleinowy, kwas linolowy i kwas linolenowy.
Stosowany jest w kulinariach do smażenia, do ciast oraz wyrobu margaryny i czekolady. W przemyśle chemicznym znajduje zastosowanie w produkcji kwasów tłuszczowych i alkoholi, które w następstwie służą do produkcji świec. W przemyśle kosmetycznym natomiast jest wykorzystywany jako składnik balsamów do ciała, masek do włosów i olejków do masażu lub do kąpieli. Ma właściwości odżywcze, nawilżające i kojące. Przy okazji ma bardzo atrakcyjny i przyjemny, orientalny zapach.
Olej kokosowy bije ostatnio rekordy popularności, można go stosować od wewnątrz i z zewnątrz. Jest uniwersalny, ponieważ służy do gotowania jak i pozwala przygotować kosmetyk o bardzo prostym składzie w domowym zaciszu. Jest to wdzięczny i nieszkodliwy materiał. W kosmetyce profesjonalnej również znalazł swoje miejsce. Powstało wiele linii kosmetyków do ciała i włosów z zawartością różnych wyciągów w orzechu kokosa. Wykorzystanie całej linii pozwala na stworzenie kompletnego zabiegu, atrakcyjnego dla klientki.
Olej kokosowy wspiera gojenie ran różnego pochodzenia i poprawia kondycję skóry również w przypadku chorób skórnych takich jak egzema, wysypka, uczulenia, oparzenia. Dzieje się tak dzięki zawartości NNKT i działaniu okluzyjnemu. Olej kokosowy z powodzeniem może zastępować kosmetyki stosowane u najmłodszych. Pielęgnacja skóry niemowlęcia naturalnym olejem kokosowym jest w pełni bezpieczna, pomimo faktu, iż skóra dziecka różni się od skóry osoby dojrzałej.
Ze względu na swoje właściwości antybakteryjne i przeciwzapalne, olej kokosowy doskonale nadaje się do pielęgnacji skóry dzieci, szczególnie narażonej na odparzenia, wysypki, alergie skórne.
Anna Szymanowska
Absolwentka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, kierunek kosmetologia oraz Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, gdzie uzyskała tytuł technologa chemii, specjalność chemia kosmetyków. Pracuje jako analityk laboratoryjny. Z zamiłowania autorka tekstów