Choroby weneryczne to takie, które są przenoszone drogą płciową. Klasyfikuje się je jako wysoce zakaźne, mogące być zakażeniami jedynie miejscowymi, lub uogólnionymi.
W przebiegu infekcji wenerycznych może dojść do zajęcia skóry i błony śluzowej narządów płciowych. Prowadzić mogą również do zakażeń ogólnych – większości narządów organizmu ludzkiego. Wśród klasycznych chorób wenerycznych wyróżnia się: kiłę, rzeżączkę, wrzody miękkie, ziarniniaka pachwinowego, ziarnicę weneryczną.
Oprócz tych podstawowych, dobrze już poznanych jednostek chorobowych, występują także choroby „nowe”, znane dopiero od kilkudziesięciu lat i należą do nich: opryszczka narządów płciowych, zakażenia wywołane przez wirusy brodawek i mięczaka zakaźnego, choroby dróg moczowo – płciowych wywołane przez chlamydię, a także rzęsistkowicę, oraz pasożytnicze: wszawicę i świerzb.
Niestety choroby przenoszone drogą płciową są w zdecydowanej, światowej czołówce pod względem ilości zakażeń. Większa zachorowalność występuje w krajach rozwijających się. Jest to spowodowane ograniczonym dostępem do medycyny i farmakologii oraz edukacji społecznej.
Wśród czynników ryzyka dla wystąpienia chorób wenerycznych są:
młody wiek, płeć (kobiety są bardziej predysponowane, ze względu na anatomię ciała), miejsce zamieszkania i stan socjalny, nałogi oraz ryzykowne zachowania seksualne.
Większość z tych schorzeń, prowadzi do powikłań, zwłaszcza, gdy choroba nie jest rozpoznana i leczona we właściwy sposób. Co ciekawe duży odsetek tych powikłań dotyczy kobiet – ciąża poza maciczna, niedrożność jajowodów, nowotwory – w przypadku zakażeń wirusowych, niekiedy nawet bezpłodność.
Kiła
Jest to uogólniona choroba zakaźna wywołana przez krętka bladego – bakterię spiralną, względnie beztlenową, która nie barwi się w metodzie Grama. Znanych jest kilka podgatunków tej bakterii, z czego tylko dwa wywołują kiłę. Najbardziej popularnym pozostaje Treponema pallidum. Kiła występuje tylko u ludzi. Wrotami zakażenia są drogi płciowe, inną drogą zainfekowania może być przeniesienie choroby przez ciężarną matkę na płód. Wówczas dziecko może urodzić się z poważnymi wadami układu nerwowego i narządów wewnętrznych.
Krętek blady jest bakterią wrażliwą na wahania temperatur, światło, wysychanie, związki chemiczne. Może zachowywać żywotność przez dobę w roztworze soli fizjologicznej, a w surowicy krwi przez kilka dni. Po wniknięciu do organizmu szybko dostaje się do naczyń chłonnych i krwionośnych, skąd rozprzestrzenia się w organizmie.
Kiła może przebiegać w różny sposób: w utajony, bez objawów klinicznych. Może ulegać także samouleczeniu lub postępować, wywołując przy tym poważne zmiany wielonarządowe. W etiopatogenezie cechuje się przewlekłym przebiegiem z okresami objawowymi i bezobjawowymi. Kiłę dzieli się na nabytą oraz wrodzoną, a każdą z nich na wczesną i późną. W przebiegu kiły najczęściej dochodzi do zajęcia różnych tkanek: skóry, serca, układu kostnego i nerwowego.
Najważniejszy w różnicowaniu tej choroby jest objaw pierwotny (tzw. „szankier”), który objawia się twardym naciekiem powstającym w miejscu wniknięcia krętków bladych. Szybko ulega on rozpadowi z wytworzeniem niebolesnego owrzodzenia o owalnym kształcie i gładkich brzegach. Owrzodzenie to ustępuje bez śladu po kilku tygodniach i zwykle tej zmianie towarzyszy zapalenie naczyń chłonnych.
Leczeniem z wyboru jest podawanie penicyliny, którą w zależności od czasu, który upłynął od zakażenia podaje się przez około miesiąc. W przypadku partnerów osób chorych zawsze rozpoczyna się leczenie profilaktyczne.
Aby w porę wykryć kiłę konieczne jest przeprowadzenie badań serologicznych, polegających na wykrywaniu w surowicy krwi przeciwciał będących reakcją na zakażenie krętkiem bladym. Jednym z takich badań odczyn Wassermana (badanie WR).
Rzeżączka
Jest wywoływana przez bakterię Gram ujemne – dwoinkę rzeżączki (Neisseira gonorrhoeae). Drobnoustrój o owalnym kształcie i nieruchliwy. Bakteria jest wrażliwa na większość antybiotyków, azotan srebra oraz na ogólnie dostępne środki dezynfekcyjne. Ginie po kilku minutach przy temperaturze sześćdziesięciu stopni Celsjusza, podobnie nie przeżywa długo w warunkach pokojowych. Jest bardzo wrażliwa na wysychanie i światło. W ciemnym i wilgotnym środowisku (bielizna, pościel, ręczniki, gąbki) utrzymuje się przy życiu około doby.
Rzeżączka jest zaraz po kile jedną z najczęściej występujących chorób przenoszonych drogą płciową. Pod względem klinicznym wyróżniamy trzy odmiany choroby:
- rzeżączkę narządów płciowych
- rzeżączkę o umiejscowieniu pozapłciowym
- rozsiane zakażenie rzeżączkowe.
Obraz kliniczny u mężczyzn objawia się ostrym zapaleniem cewki moczowej. Objaw ten następuje dwa do pięciu dni po zakażeniu. Pojawia się obfita ropna wydzielina, pieczenie w ujściu cewki moczowej oraz ostry stan zapalny. U kobiet natomiast zapalenie cewki moczowej może przebiegać w sposób bezobjawowy lub objawiać się pieczeniem lub bólem podczas oddawania moczu. Charakterystyczne bywają również ropne upławy. W leczeniu rzeżączki stosuje się najczęściej jednorazową dawkę antybiotyku (penicylinę lub chinolony). W przypadku podejrzenia rzeżączki wykonuje się na potwierdzenie wymaz, a następnie wyhodowany preparat ogląda się pod mikroskopem.
Opryszczka narządów płciowych
Jest wywoływana przez wirus opryszczki zwykłej (Herpes simplex virus typu 2). W obrazie klinicznym w początkowych etapach zakażenia nadwrażliwość, świąd i pieczenie narządów płciowych. Następnym objawem jest wysiew drobnych surowiczych pęcherzyków na podłożu rumieniowym. Pęcherzyki te (tak jak w przypadku wirusa HSV 1) po krótkim czasie pękają tworząc bolesne nadżerki i powierzchowne owrzodzenia. Przy zakażeniu mogą występować objawy ogólne, np. gorączka, dreszcze i bóle głowy. Zmiany te są zlokalizowane w okolicach sromu i pochwy, odbytu, pośladków, napletka oraz cewki moczowej.
Przy leczeniu ogólnoustrojowym stosuje się leki przeciwwirusowe przez okres kilkunastu dni. Miejscowo natomiast maści przeciwwirusowe, środki osuszające i odkażające.
Wszawica łonowa
Wywoływana jest przez wesz łonową (Phthirius pubis). Samiec tego owada ma ciało o długości 1,3 mm, samica 1,5 mm. Szerokość od 0,8 mm do 1,0 mm. Są silnie spłaszczone grzbietowo-brzusznie. Samica składa około 50 jaj zwanych gnidami, które są mocowane specjalną substancją – lepiszczem u nasady włosa. Rozwój osobniczy trwa kilkanaście dni. Pasożytuje na skórze owłosionej, głównie w okolicy łonowej, także w pachwinach, pachach, na nogach, brzuchu, na klatce piersiowej.
Zakaźność jest bardzo duża, najczęściej na drodze kontaktu seksualnego, rzadziej poprzez kontakt pośredni – poprzez ręczniki, bieliznę, sanitariaty. W obrazie klinicznym widoczne są owady i gnidy tkwiące przy nasadzie włosa. Obecności wesz towarzyszy silny świąd, czego konsekwencją mogą być wtórne nadkażenia bakteryjne oraz przeczosy po intensywnym drapaniu. Charakterystyczne są sine i niebieskie plamy na skórze, powstające na skutek ukąszenia wszy.
W trakcie leczenie stosuje się jedynie preparaty miejscowe na skórę, permetrynę, maści rtęciowe, ocet sabadylowy.
Anna Szymanowska-Flis
Absolwentka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, kierunek kosmetologia oraz Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego, gdzie uzyskała tytuł technologa chemii, specjalność chemia kosmetyków. Pracuje jako analityk laboratoryjny. Z zamiłowania autorka tekstów.