Dla mędrca cały wszechświat jest nauczycielem,
a dla głupca pełen jest wrogów.
Czaraka
Anetta Konstantowska
serwis informacyjny www.a-ajurweda.pl
„Wszystko o ajurwedzie”
Czym jest ajurweda?
Ajurweda, nazywana matką medycyny, jest starohinduską sztuką leczenia, a przede wszystkim sztuką zachowania równowagi organizmu, praktykowaną do dziś. Jej korzenie sięgają około 5 000 lat.
Termin ajurweda składa się z dwóch sanskryckich słów: ayus – co znaczy życie i veda – wiedza, nauka. Informacje o ajurwedzie zostały zapisane w jednej z czterech wed zwanej Atharvaveda.
Księgi wedyjskie określają ajurwedę dyscypliną, która uczy nas, jak postępować, aby na długie lata zachować zdrowie i witalność. Dzięki niej, poznając prawdziwą naturę życia, możemy przywrócić równowagę w organizmie i utrzymać stan trwałego dobrego samopoczucia oraz zadowolenia w wymiarze cielesnym, umysłowym i duchowym. Osiągnięcie stanu równowagi i harmonii gwarantuje zdrowie na długie lata.
Poznaj swoje prakriti
Pierwszym krokiem do zastosowania zaleceń ajurwedy w życiu codziennym jest rozpoznanie swojego „prakriti” – unikalnego połączenia subtelnych energii – dosz, które określają budowę Twojego ciała i Twój temperament. Umiejętność utrzymania tych energii w równowadze jest tym, co decyduje o zdrowiu i pozwala wydobyć wrodzone zalety i naturalne piękno.
Prakriti oznacza dosłownie „pierwotną naturę”. O prakriti decyduje moment poczęcia. Określa ono najgłębszą wewnętrzną naturę każdego człowieka. Gdy poznamy swoje prakriti, zrozumiemy, jakie cechy składają się na naszą indywidualność, co pozwali nam najwłaściwiej zadbać o siebie.
Aby lepiej zrozumieć prakriti‚ musisz najpierw dowiedzieć się‚ w jaki sposób ajurweda postrzega ludzkie ciało. Uważa się, że każdy człowiek stanowi połączenie trzech rodzajów energii życiowych zwanych doszami: wata, pitta i kapha. Stanowią one wrodzoną inteligencję ciała, są niewidzialnymi siłami, które regulują wszystkie funkcje fizyczne, tym samym kształtując nasz wygląd, metabolizm, nasze reakcje na otoczenie, a nawet sposób, w jaki myślimy i czujemy.
Uważa się, iż ciało fizyczne jest połączeniem dwóch rodzajów substancji:
- Substancje, które stanowią stały element ciała zwane są dhatu (odpowiednik tkanek w zachodniej medycynie). Do nich zalicza się: osocze, krew, mięśnie, tłuszcz, kości, szpik kostny, nerwy i tkanki rozrodcze.
- Substancje wydalane, znane są pod nazwą mala. Są to produkty przemiany materii takie jak: kał, mocz i pot.
Bardzo istotnym czynnikiem decydującym o zdrowiu jest agni (ogień trawienny), regulujący wszystkie procesy metaboliczne. Przywrócenie równowagi i zdrowia całemu ciału (dosze, dhatu, mala, agni) to fundamentalna zasada leczenia w ajurwedzie.
Właściwości dosz
Dosze są przejawem pięciu energii:
Wata to połączenie elementu POWIETRZA i ETERU. Odpowiada za wszelkie ruchy ciała, reakcje umysłu i zmysłów oraz proces wydalania.
Pitta to połączenie elementu OGNIA i WODY. Odpowiada za ciepło, metabolizm, produkcję energii oraz funkcje trawienne.
Kapha to połączenie elementu ZIEMI i WODY. Odpowiada za stabilność fizyczną, odpowiednią budowę ciała i równowagę płynów.
Każda z doszy posiada właściwości, które przejawiają się w ciele i umyśle jako określone cechy.
| WATTA | PITTA | KAPHA |
| suchy | oleisty | oleisty |
| zimny | gorący | zimny |
| lekki | lekki | ciężki |
| nieregularny | intensywny | stabilny |
| ruchomy | nietrwały | lepki |
| rozrzedzony | kwasowy | gęsty |
| szorstki | płynny | gładki |
| szybki | ostry | ociężały |
Przykładowo, jeżeli w naszym ciele dominuje suchość, oznacza to, że energia wata jest silna. Objawem tego może być: sucha skóra, suche włosy, spękane usta lub wewnętrzna suchość, która powoduje zatwardzenie. Kiedy w naszym ciele występuje nadmiar ciepła, przeważa energia pitta, tak jak w przypadku gorączki i stanu zapalnego lub ognistego temperamentu. Kiedy przeważa uczucie ciężkości, za dużo jest energii kapha, co powoduje nadwagę, cellulit, zatrzymanie wody, opuchliznę.
Według ajurwedy każdy z nas jest niepowtarzalną kombinacją tych trzech subtelnych energii – dosz; może u nas dominować jedna dosza, dwie dosze, co jest najczęstszym przypadkiem lub występować równowaga dosz, co zdarza się rzadko. Niezależnie od tego, która dosza dominuje oraz czy dominuje jedna, dwie czy trzy dosze, wszystkie one mają zarówno zalety, jak i wady.
Utrzymanie dosz w równowadze zapewnia życie w zdrowiu i harmonii, a rozpoznanie własnego prakriti pozwala mądrze dbać o siebie i daje szansę na lepsze zrozumienie własnej indywidualności.
Test w serwisie www.a-ajurweda.pl pomoże Ci rozpoznać Twoje prakrti.
Charakterystyka poszczególnych dosz:
Wata
- szczupła budowa ciała o cienkich kościach
- suche włosy, skóra i paznokcie · myśli, mówi i porusza się szybko
- entuzjastyczny, o żywej wyobraźni, wrażliwy, niezbyt praktyczny
- szybko pojmuje, łatwo zapomina
- skłonny do zmartwień i wahań nastroju
- nie znosi zimna, kocha słońce
- szybko się męczy
- zawsze głodny
- nic w jego życiu nie jest rutyną, kocha podróże i zmiany
- kocha chrupiące, słone przekąski
- łatwo wydaje pieniądze
Pitta
- średniej budowy ciała, atletyczny – włosy blond, rude lub przedwczesna siwizna; jasna lub piegowata cera
- przeszywający wzrok, bezpośredniość w mowie
- pewny siebie, odważny, agresywny
- inteligentny, wnikliwy, ambitny
- lider, organizator, idealista, ma dużo pomysłów
- doskonale planuje, potrafi narzucić sobie dyscyplinę
- tendencja do łatwego wpadania w gniew i nadmiernego krytycyzmu
- męczy się w silnym upale
- lubi wyzwania fizyczne i umysłowe
- nie znosi pomijać posiłków, zwłaszcza lunchu; je bardzo dużo
- uwielbia ostre, tłuste potrawy oraz lody
- wydaje pieniądze na luksusowe rzeczy
Kapha
- budowa ciała silna, kanciasta
- egzotyczne, ciężkie rysy, błyszczące włosy
- porusza się z gracją, zrelaksowany
- tolerancyjny, współczujący, lojalny, spokojny
- doskonała pamięć
- może być ociężały, nudny i chciwy lub zaborczy
- lubi dużo spać
- nie znosi niewygody
- w pracy solidny
- smakosz
- lubi swoje własne gniazdko
- uwielbia słodkie, lepkie, kremowe smakołyki
- z łatwością zarabia i wydaje pieniądze
Znaczenie piękna w ajurwedzie
Kiedy mówimy o pięknie w kontekście ajurwedy, należy zaznaczyć, iż nie mamy na myśli komercyjnego ideału piękna obowiązującego obecnie. W ajurwedzie piękno wewnętrzne i zewnętrzne są ze sobą silnie związane, niezależnie od kształtu czy proporcji naszego ciała.
Zgodnie z kierunkiem wschodniej filozofii i sztuki uzdrawiania, piękno można postrzegać jako połączenie trzech aspektów: zewnętrznego, wewnętrznego i mistycznego. Po zrównoważeniu zewnętrznego i wewnętrznego osiąga się wymiar mistyczny.
Zewnętrzne piękno jest tym, co najczęściej kojarzymy z urodą. Obejmuje ono takie cechy jak: kształt ciała, odcień skóry, stan włosów i paznokci. W ajurwedzie do listy tych cech dołączymy grację, sposób poruszania się oraz subtelne aspekty takie jak żywotność, witalność, radość życia. Ajurweda postrzega piękno jako efekt zdrowia fizycznego i wyraz odpowiedniej codziennej troski o siebie. Nie jest to jedynie kwestia stosowanych kosmetyków, czy zabiegów. Kluczową sprawą jest poznanie siebie, wykształcenie właściwych zdrowych nawyków, które ujawnią w nas to, co najlepsze, a wiek doda tylko głębię – piękna zrodzonego z doświadczeń życiowych.
Wewnętrzne piękno związane jest z cechami charakteru, w tym ze stanem emocjonalnym i zdolnościami umysłowymi, które, podobnie jak cechy fizyczne, w dużej mierze zależne są od genów i uznawane są za skutek czynów z poprzednich wcieleń. Istnieje możliwość trenowania własnego umysłu, aby pielęgnował pozytywne stany. Podobnie jak ciało można oczyszczać i wzmacniać, aby na zewnątrz stawało się piękniejsze, tak i umysł można okiełznać i zdyscyplinować. Początek tego procesu następuje, gdy zaczynamy akceptować to, kim jesteśmy, i zaczynamy mądrze dbać o siebie.
Mistyczny wymiar piękna odnosi się do energii, wglądu oraz motywacji, które równoważą aspekt wewnętrzny i zewnętrzny. Osiągnięcie tego wymiaru wymaga czasu, cierpliwości oraz umiejętności wyciągania wniosków z własnych doświadczeń. To oznaka prawdziwej dojrzałości, która przybiera formę głębokiego, trwałego piękna doświadczanego jako harmonia.
Zdrowy Styl życia
Zdrowy styl życia, wykształcenie dobrych nawyków w oparciu o zrozumienie zasad ajurwedy – jest kluczem do szczęśliwego i długiego życia. Klasyczne traktaty ajurwedyjskie podają wiele wskazówek, ale mają one sens wyłącznie, jeżeli wprowadzimy je w życie.
Właściwe odżywianie
W ajurwedzie pożywienie stanowi zarówno lek, jak i pokarm odżywiający ciało. To, co się je, jest bardzo istotne. Właściwe odżywianie i trawienie ma zasadniczy wpływ na zdrowie i urodę. Trawienie decyduje o kondycji całego organizmu, daje wytrzymałość i odporność, warunkuje czystość skóry, błyszczące oczy, włosy, silne paznokcie. Dobór indywidualnej, optymalnej diety jest sprawą kluczową.
Zamiast kierować się przy wyborze diety ilością kalorii lub zawartością składników odżywczych, w ajurwedzie dobór diety opiera się na intuicyjnym wyczuciu, jaki kolor, zapach, temperatura, smak i konsystencja są dla nas atrakcyjne. Ten mechanizm działa prawidłowo, gdy jesteśmy w pełni zdrowi i zrównoważeni, co obecnie nie zdarza się tak często. Dlatego warto skorzystać z porad i wskazówek.
W ajurwedzie pokarmy dzieli się według ich właściwości (guna) lub smaku (rasa). Istnieje sześć podstawowych gun:
- ciężki – lekki
- suchy – tłusty
- gorący – zimny
oraz sześć rasa:
- słodki – gorzki
- kwaśny – ostry lub pikantny
- słony – cierpki
Właściwości i smaki jedzenia najbardziej odpowiednie dla danej doszy to te, które mają działanie odwrotne do jej cech. Na przykład, cechą waty jest suchość, chłód i skłonność do nieregularnego trybu życia, zatem równoważą ją pokarmy wilgotne, ocieplające i spożywane o regularnych porach.
Jeden posiłek powinien zawierać wszystkie smaki i właściwości w takich proporcjach, aby zharmonizować dominującą doszę danej osoby. Dzięki temu zostanie zahamowana chęć przejadania się i dodatkowego podjadania między posiłkami. Zwracanie uwagi na właściwości i smaki podczas gotowania, pomoże Ci zaplanować zdrowy i smaczny posiłek.
Pory dnia
Należy wiedzieć, że w określonych porach dnia właściwości danej doszy w naturalny sposób nasilają się. Ta wiedza pozwala zaplanować posiłki w optymalnym czasie.
6.00 – 10.00 CZAS KAPHA – zjedz śniadanie przed 8. Powinno ono być lekkie. Osoby typu wata potrzebują pożywnego śniadania. Osoby typu kapha mogą je całkowicie pominąć lub tylko czegoś się napić. Osoby typu pitta powinny zjeść lekki posiłek tak, aby w porze lunchu nie były bardzo głodne.
10. 00 – 14.00 CZAS PITTA – najlepsza pora na lunch lub połączenie śniadania i lunchu. Osoby typu pitta powinny jeść lunch wcześnie. W ich przypadku, jeśli to możliwe, powinien on stanowić główny posiłek dnia. Dla osób typu wata zalecana jest lekka przekąska przed i po południu, a dla kapha lekki główny posiłek.
14.00 – 18.00 CZAS WATA – osoby typu wata i pitta mogą coś przekąsić między 15.00 a 16.00, aby dostarczyć sobie energii. Osoby wszystkich trzech dosz powinny zjeść posiłek wieczorny przed 18, jeśli to możliwe. Kolacja powinna być lżejszy niż lunch.
18.00 – 22.00 CZAS KAPHA – możliwości trawienne organizmu, w miarę zbliżania się wieczoru, stają się coraz słabsze. Osoby typu wata być może będą musiały coś przekąsić wieczorem. Osoby typu pitta mogą zjeść lekki posiłek, jeśli idą spać późno. Osoby typu kapha nie powinny niczego spożywać, mogą jedynie wypić filiżankę gorącej herbaty. Co najmniej dwie godziny przed snem nie należy nic jeść.
10 zasad zdrowej diety:
1. Pożywienie musi być ciepłe (zazwyczaj ugotowane).
2. Pożywienie ma być smaczne i łatwe do strawienia.
3. Pożywienie należy spożywać we właściwych ilościach – ani za dużo, ani za mało.
4. Jedzenie należy spożywać na pusty żołądek, po dokładnym strawieniu wcześniejszego posiłku.
5. Pożywienie musi być tak dobrane, by oddziaływało na organizm w sposób uzupełniający, a jego właściwości nie powinny ze sobą kolidować.
6. Pożywienie powinno być spożywane w miłym otoczeniu i podawane we właściwych naczyniach, tak by spotęgować przyjemność płynącą z jedzenia.
7. Nie powinno się jeść w pośpiechu.
8. Posiłek nie powinien się przeciągać w nieskończoność.
9. W czasie posiłku należy się koncentrować na jedzeniu.
10. Należy spożywać tylko takie pokarmy, które są odżywcze dla twojego typu oraz służą twojemu usposobieniu psychicznemu.
Korzyści płynące z masażu ajurwedyjskiego
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak ogromne korzyści może przynieść masaż ajurwedyjski. Wspomaga on leczenie wielu dolegliwości, odżywia ciało. Pomaga zachować młodość, wspomaga proces przemiany materii, poprawia wygląd skóry, wzrok, korzystnie wpływa na samopoczucie.
Masaż wpływa całościowo na układ odpornościowy. Wykonywany regularnie pomaga uregulować funkcjonowanie ciała pod względem fizycznym, mentalnym i duchowym. Masaż sprawia, że skóra staje się miękka i natłuszczona, ponadto pozwala regulować wata dzięki temu, że łagodzi jej chłód, suchość, lekkość, szorstkość i nieregularność. Rytmiczne ruchy łagodzą sztywność stawów i mięśni oraz powodują, że całe ciało staje się lekkie i zrelaksowane. Masaż pobudza krążenie krwi i przyspiesza usuwanie resztek metabolicznych, a także rozluźnia ciało.
Jednym z najważniejszych i najczęściej stosowanych zabiegów w ajurwedzie jest abhjanga – masaż całego ciała olejami ziołowymi dobranymi indywidualnie. Abhjanga w dosłownym tłumaczeniu oznacza „kąpiel olejową”. Jest najbardziej kompletną terapią ciała zawierającą zarówno relaksujący masaż głowy, twarzy, dłoni i stóp, jak również masaż przedniej i tylnej części ciała. Ma na celu pobudzenie i zrównoważenie energii w całym organizmie na wszystkich trzech poziomach: fizycznym, psychicznym i duchowym. Istotnym jest, aby masaż ten wykonywać z użyciem właściwych olejków, dobieranych indywidualnie w zależności od typu konstytucji i dolegliwości, co decyduje o jego skuteczności. Abhjanga jest również masażem, który wykonuje się w celu przygotowania do innych zabiegów ajurwedyjskich.
Inny znany i często stosowany masaż ajurwedyjski to shirodhara – zabieg, który wprowadza pacjenta w stan głębokiego relaksu i ukojenia. Polega na masowaniu obszaru pomiędzy brwiami i czoła za pomocą strumienia ciepłego oleju. Stymulacja obszaru „trzeciego oka” (pomiędzy brwiami) pobudza ośrodki położone w mózgu, które wydzielają substancje chemiczne, takie jak serotonina wywołująca odczucie przyjemności i odprężenia. Zabieg ten uwalnia także subtelne energie w kanałach biegnących wzdłuż kręgosłupa, powodując uspokojenie i wyciszenie umysłu.
Masaże olejowe to podstawa ajurwedyjskich zabiegów dobieranych indywidualnie przez lekarzy ajurwedyjskich w zależności od dominacji poszczególnych dosz jak i dolegliwości. Każdy człowiek potrzebuje regularnego masażu z użyciem olejku. Choć większości osób na ogół wystarcza, gdy masują się same, od czasu do czasu powinno się skorzystać z usług specjalisty.
Aktywność w każdym wieku
Ćwiczenia mogą być bierne, jak w przypadku masażu, aktywne, jak w przypadku aerobiku, oraz jednocześnie bierne i aktywne, jak w przypadku jogi. Ćwiczenia zwiększają siłę i odporność ciała na choroby, ponieważ wzmacniają funkcjonowanie układu odpornościowego. Oczyszczają kanały, pobudzają krążenie i wydalanie zbędnych produktów przemiany materii, a także likwidują tkankę tłuszczową. Regularne ćwiczenia zmniejszają niepokój oraz wywołują dobre samopoczucie.
Równowaga i harmonia
Szczególną praktyką ściśle związaną z ajurwedą jest joga – wedyjska nauka o samourzeczywistnieniu, które zależy od sprawnie funkcjonującego ciała i umysłu. W wymiarze zdrowotnym praktyka jogi to jeden z najlepszych sposobów, by przeciwdziałać procesowi starzenia się i zapobiegać gromadzeniu się wata.
Asany są korzystne dla osób wszystkich konstytucji, choć na rożne sposoby, a wykonywane prawidłowo mogą zrównoważyć wszystkie dosze. Każdy powinien ćwiczyć asany przynajmniej pół godziny dziennie, aby zapobiec nasileniu się którejkolwiek z dosz.
Medytacja to ważny etap praktyki w systemie jogi. Ajurweda jako medycyna ciała i umysłu promuje medytację jako jedną z głównych terapii. Medytacja stanowi odmianę pożywiania się, konsumowania subtelnych energii i doznań, które trawi subtelny ogień umysłu. Medytacja odżywia organizm tak dobrze, że ciało może funkcjonować spożywając mniej.
Ostatecznym celem ajurwedy nie jest zdrowie, lecz głęboki spokój i harmonia umysłu i duszy. Zdrowie pojawia się, kiedy w duszy i umyśle zapanuje spokój. Dla zachowania zdrowia lub jego poprawy niezbędne jest pozytywne nastawienie, kształtowanie korzystnych nawyków oraz cierpliwa i mądra troska o ciało: ruch, stosowanie masażu i zdrowej diety. Ajurweda uczy nas, jak zadbać o własne zdrowie i dobre samopoczucie i uświadamia nam, że to my jesteśmy za nie odpowiedzialni.
Tekst na podstawie książek wydanych nakładem wydawnictwa a-ajurweda.pl:
Atreya Ajurweda dla kobiet.
Frawley David Joga i ajurweda. Samouzdrawianie i samo urzeczywistnienie.
Frawley David, Lad Vasant Joga ziół. Ziołolecznictwo ajurwedyjskie.
Govindan S.V. Ajurwedyjski masaż leczniczy.
Morningstar Amadea, Desai Urmila Ajurwedyjska książka kucharska. Jak zdrowo żyć i dobrze się odżywiać. Sachs Melanie Ajurweda a uroda. Jak być pięknym