Wokół witaminy A, zwanej witaminą młodości, powstało wiele mitów wynikających z niewiedzy oraz stosowania niezgodnego z zaleceniami ekspertów. Jak włączyć witaminę A do terapii anti-aging, aby zwiększyć jej skuteczność?
Badania nad wykorzystaniem witaminy A są prowadzone od początku XX wieku. Bardzo szybko udowodniono jej pozytywny wpływ na skórę. W 1930 roku zidentyfikowano związek chemiczny odpowiadający za jej budowę. Siedem lat później naukowcy odkryli związek między starzeniem się skóry a niedoborem witaminy A. Chociaż jest wykorzystywana w kosmetyce do odmładzania skóry już od 1956 roku, do dziś jej stosowanie wzbudza sporo wątpliwości.
Budowa witaminy A
Witamina A to zwyczajowa nazwa retinolu i jego pochodnych tzw. retinoidów oraz beta-karotenu i niektórych innych karotenoidów. Witamina A należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. W postaci retinolu można ją znaleźć w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak olej, tran pozyskiwany z wątroby dorsza, wątróbka, łosoś, makrela, masło, mleko, żółty ser, jogurty oraz żółtko jaja. W formie prowitaminy A, czyli beta-karotenu, występuje w warzywach i owocach koloru czerwonego oraz pomarańczowego: w pomidorach, czerwonej papryce, marchewce, dyni, batatach, morelach, brzoskwiniach, ale również w brokułach, natce pietruszki, sałacie, kapuście pekińskiej i śliwkach. Witamina A w postaci beta-karotenu jest wykorzystywana w sześciokrotnie mniejszej ilości niż retinol. Z wszystkich wymienionych produktów najlepszym źródłem witaminy A jest masło, olej konopny oraz lniany.
Wchłanialność witaminy A
Przyswajalność witaminy zależy od ilości oraz jakości białka w produkcie. Niewielka ilość bądź słabej jakości białko powoduje zmniejszenie wchłaniania. Najwyższą efektywność gwarantuje ok. 10% zawartości białka w spożywanym posiłku. Na zmniejszenie absorbcji witaminy A może rzutować duża ilość błonnika pokarmowego bądź żelaza, niedobory cynku czy spożywanie alkoholu. Przy braku zakłóceń, spożyta witamina A zostaje przyswojona w ok. 80%.
Dlaczego witamina A jest potrzebna skórze?
Witamina A jest obok witamin E i C jest zaliczana do grupy witamin młodości. Retinol jest niezbędny do prawidłowej regeneracji komórek skóry. Kiedy dochodzi do zniszczenia witaminy A zostaje zakłócona produkcja kolagenu i elastyny, co powoduje powstawanie pierwszych zmarszczek w wyniku przyspieszenia procesu starzenia się skóry. Zaburzenia w równowadze w zachodzących podziałach komórkowych mogą doprowadzić do stanów nowotworowych. Brak witaminy A może skutkować również pojawieniem się różnorakich stanów zapalnych, takich jak: alergie, egzemy czy atopie. Na chwilę obecną wiemy, że witamina A oddziałuje na około tysiąc ludzkich genów, więc jej brak dotkliwie odczujemy na skórze.
W jaki sposób tracimy zapasy witaminy A?
W naszym organizmie witamina A jest magazynowana w wątrobie, skąd poprzez krwiobieg dostaje się do komórek skóry. Niestety, pod wpływem stresu, intensywnego wysiłku fizycznego oraz infekcji jej zapasy mogą się błyskawicznie skończyć. Kobiety są szczególnie narażone na niedobory witaminy podczas ciąży, w trakcie karmienia oraz podczas menstruacji obniżającej serum witaminy A. To nie wszystko. Każdego dnia nasza skóra jest poddawana działaniu promieni UVA, które niszczy strukturę witaminy zawartej w skórze. Co więcej nie ma znaczenia, jaka jest pogoda, ponieważ promienie przechodzą przez warstwę chmur. W wyniku czego wszystkie odsłonięte części ciała narażone są na ubytki witamy A. W takich przypadkach zalecane są kremy z beta-karotenem, który chroni skórę przed uszkodzeniem wywołanym UVA.
Jakie przełożenia na kondycję skóry mają niedobory witaminy A?
Kiedy skóra ma znaczne ubytki witaminy A zaczyna się łuszczyć, staje się chropowata i spierzchnięta oraz wysuszona. Pojawiają się ogniska nieprawidłowego rogowacenia, które przypominają gęsią skórkę. U osób z trądzikiem można zauważyć nasilenie się objawów. Paznokcie i włosy stają się kruche i łamliwe oraz spowalnia się ich wzrost. Może pojawić się również łysienie plackowate. Następuje intensyfikacja procesów starzenia się skóry. Niedobór witaminy A powoduje wzrost liczby wolnych rodników tlenowych, które są odpowiedzialne za uszkadzanie komórek skóry, w tym włókien kolagenowych. W następstwie czego szybciej powstają zmarszczki, a skóra traci swą dawną elastyczność i jędrność.
Co powinniśmy zrobić w razie stwierdzenia niedoboru?
Należy zadbać o zbilansowaną dietę, zawierająca pokarmy bogate w witaminę A pod różnymi postaciami. Dodatkowo, powinniśmy smarować kremem wszystkie miejsca, które są narażone na działania promieni UVA, w ten sposób spowolnimy proces starzenia się skóry. W przypadku stwierdzonych niedoborów możemy stosować witaminę A w tabletkach jako suplement może być stosowana dla uzupełnienia jej niedoborów w organizmie. Roczna kuracja witaminą A w dawkach 15 i 21 mg jest bezpieczna i rekomendowana w profilaktyce nowotworów skóry.
Konsekwencje przedawkowania witaminy A
W kosmetyce witamina A jest stosowana pod postacią retinolu. W formie alkoholu związek szybko ulega przemianie w kwas retinowy, który w dużych ilościach powoduje reakcję retinoidalną. Objawia się ona stanem zapalnym skóry oraz przebarwieniami. Choć witamina A w tej formie najkorzystniej wpływa na naszą skórę, powinniśmy uważać podczas aplikacji retinolu, zważywszy na jego silne działanie drażniące. Możemy obniżyć ryzyko wystąpienia reakcji retinoidalnej stosując inne formy witaminy A, zmniejszając jej stężenie. Musimy pamiętać również, że odporność skóry, płaszczy lipidowych, ilość aktywnych receptorów w skórze oraz zasoby witaminy A są indywidualnymi cechami, dlatego też wymagają indywidualnego podejścia do klienta.
Jak postępować z klientami ze stwierdzoną reakcją retinoidalną?
Zanim przystąpimy do jakiegokolwiek zabiegu musimy poinformować klientów o możliwych objawach, które mogą się pojawić np. swędzenie, nadwrażliwość, zaczerwienie oraz łuszczenie się skóry. Poprośmy klientów o kontakt, przy pojawieniu się pierwszych niepożądanych obawach.
W przypadku zgłoszenia się osób z reakcją retinoidalną w zaawansowanym stadium, odstawiam witaminę A jednocześnie odbudowując kwasy omega 3, 6 i 9 oraz antyutleniacze. Jeśli reakcja przebiega delikatnie, kontynuuje terapię z wykorzystaniem witaminy A w formie palmitynianu retinolu. Z tego związku zbudowane są zapasy witaminy A w komórkach organizmu. Ten składnik reguluje wiele ważnych mechanizmów. Dzięki niemu skóra potrafi wytworzyć wszystkie niezbędne jej formy witaminy A. Należy pamiętać, że światło zmniejsza ilość palmintynianu retinolu w skórze.
Czym uzupełniać braki witaminy A latem?
Już 20 minut nasłonecznienia powoduje drastyczny spadek witaminy A w komórkach. Po takiej dawce promieni słonecznych skóra przestaje się regenerować. Powinniśmy stosować kremy zawierające witaminę A w naturalnej postaci. Przyspieszy to regenerację łuszczącego się naskórka oraz gojenie się ran powstałych w wyniku oparzeń słonecznych. Warto smarować się kremem profilaktycznie w celu zwiększenia ochrony przed szkodliwym działaniem wiatru oraz promieni słonecznych.
Justyna Bielenda
Trener Biznesu w branży HR, sprzedaży B2B, Coach ICF, szkoleniowiec Structogram Polska, praktyk w branży Beauty. Autorka książki „5 powodów dla których zamkniesz Beauty Biznes” oraz programu Expansion by Justyna Bielenda. Założycielka sieci salonów oraz spa autorka projektów rozwoju osobistego „Boginie życia” oraz „Leadership” z Iwoną Guzowską. Założycielka Beauty Coach Academy.