Lasery wysokoenergetyczne znalazły szerokie zastosowanie zarówno w kosmetologii jak i dermatologii czy medycynie estetycznej.
Lasery wysokoenergetyczne to pojęcie bardzo rozległe, ponieważ różnią się one zasadniczo parametrami emitowanej wiązki, w związku z tym mają różne zastosowania. Analizując przydatność danego lasera w terapii określonego defektu bądź problemu skórnego należy uwzględnić takie parametry fizyczne jak: gęstość energii lasera, jego długość fali, czas trwania impulsu czy średnicę wiązki. Należy zwrócić uwagę, że nie ma idealnego lasera, który przydatny byłby w terapii wszystkich problemów skórnych.
W bardzo ogólny sposób lasery stosowane w kosmetologii i medycynie estetycznej można podzielić na dwa typy: lasery wywołujące w tkance efekt termiczny i mechaniczny.
Lasery, które działają w oparciu o efekt termiczny niszczą pożądaną strukturę w wyniku zamiany energii lasera w ciepło. Takim przykładem są lasery, których używamy do depilacji. Energia lasera zastosowanego do depilacji szczególnie dobrze jest pochłaniana przez melaninę. Dawka energii wywołuje w mieszku włosowym wzrost temperatury, w wyniku czego dochodzi do termicznego uszkodzenia komórek macierzystych odpowiedzialnych za wzrost włosa. Podobnie działają lasery, których używamy do zamykania poszerzonych naczyń krwionośnych. Energia lasera pochłaniana jest przez hemoglobinę, ciepło przenoszone jest na ścianę naczyń i w konsekwencji ulega ono obkurczeniu i staje się niewidoczne. Ważnym parametrem w laserach działających w oparciu o opisaną teorię selektywnej fototermolizy jest długość fali. Wybieramy taką długość fali, której energia dobrze jest pochłaniana przez interesującą nas strukturę (w tym wypadku melaninę i hemoglobinę), a nie tkanki otaczające. W ten sposób możemy zniszczyć strukturę włosa czy zamknąć naczynie natomiast tkanki, które je otaczają nie nagrzewają się znacząco, co w efekcie minimalizuje ich uszkodzenie.
Lasery, które wywołują efekt mechaniczny działają odmiennie. Tego typu lasery nie powodują podgrzania tkanki, powodują one mechaniczne jej zniszczenie. Do laserów działających w oparciu o efekt mechaniczny należą właśnie lasery z grupy Q-Switch. Emitują one bardzo krótki impuls, który jest mierzony w nanosekundach lub nawet pikosekundach o bardzo dużej mocy. Energia do danej struktury jest tak szybko dostarczona, że powstaje fala mechaniczna, która powoduje rozerwanie. Najbardziej popularnym laserem z grupy laserów Q-Switch jest laser neodymowo-yagowy (Nd-YAG). Laser Q-Switch Nd-YAG może być używany do usuwania tatuaży, makijażu permanentnego, przebarwień skórnych, tzw. laserowego peelingu węglowego czy leczenia grzybicy paznokci. Laser emituje długość fali 1064nm. Jednak przez zastosowanie w końcówce lasera tzw. kryształu dwójłomnego można również wykorzystać długość 532nm. Należy zwrócić uwagę, że energia fali o długości 1064nm jest szczególnie dobrze pochłaniana przez ciemne struktury, natomiast 532nm prze struktury czerwone.
Najbardziej popularnym zastosowaniem przedstawianego lasera jest usuwanie tatuaży. Ponieważ mamy do dyspozycji dwie długości fali, jedna – której energia jest absorbowana przez barwnik ciemny, druga – przez barwnik czerwony, zatem możemy tym laserem usunąć tatuaże w kolorze zarówno czarnym, szarym, grafitowym czy czerwonym. Nie mamy możliwości usuwania kolorów jasnozielonych czy jasnoniebieskich ponieważ nie dysponujemy taką falą, która by była dobrze absorbowana przez te barwniki. Nie usuniemy również kolorów jasnopomarańczowych czy żółtych. W związku z tym możemy powiedzieć, że kolorowe tatuaże nie powinny być usuwane tą metodą. Efekt usuwania zależy od paru czynników. Im bardziej tatuaż wysycony jest barwnikiem (ciemniejszy) tym dłużej będzie trwał proces usuwania i więcej zabiegów należy wykonać dla uzyskania efektu końcowego. Tatuaże po wielu latach od ich wykonania, zazwyczaj tracą część barwnika i stają się jaśniejsze, dlatego większe jest prawdopodobieństwo ich szybszego usunięcia, mniejszą ilością zabiegów w porównaniu z tatuażami nowymi. Jednak z drugiej strony nieprawidłowe wykonanie tatuażu, polegające na uszkodzeniu tkanki podczas tatuowania i zbyt głębokie i nierównomierne umiejscowienie w tkance barwnika w trakcie tatuowania może nastręczać problemy w usuwaniu tatuaży „starych i amatorskich”.
Usuwanie tatuażu jest zazwyczaj długim procesem i rzadko się zdarza, aby jeden zabieg był wystarczający. Laser działa w oparciu o mechaniczne rozdrobnienie barwnika na drobne cząstki. Podczas pierwszego zabiegu część barwnika może nawet odparować poprzez mikrouszkodzenia naskórka i dzięki temu już po zabiegu staje się on jaśniejszy. Barwnik w głębszych warstwach skóry ulega rozproszeniu w tkance, skąd jest wydalany przez organizm w procesie tzw. fagocytozy. Komórki fagocytujące pochłaniają rozdrobniony barwnik, który poprzez układ limfatyczny utylizowany jest z organizmu. Nie wszystkie tatuaże można całkowicie usunąć, zwłaszcza te, które zawierają bardzo dużo barwnika lub te, które zostały nieprawidłowo wykonane. Ponieważ proces fagocytozy rozdrobnionego barwnika przebiega długo, czasem ostateczny efekt można określić dopiero po 3 lub nawet 4 latach od rozpoczęcia terapii. Zabiegi w ostatniej fazie odbywają się raz na 6 miesięcy.
Podobny proces jak w przypadku usuwania tatuaży zachodzi podczas usuwania makijażu permanentnego. Z zasady technika i metoda jest podobna. Jednak zazwyczaj usunięcie makijażu przebiega szybciej, ponieważ barwnik w okolicy łuku brwiowego powinien być zdeponowany w bardziej powierzchownych warstwach skóry właściwej. Pewne niedogodności mogą pojawiać się przy usuwaniu makijażu na łukach brwiowych w odcieniu koloru brązowego. Makijaże w tym kolorze z czasem, pod wpływem słońca mogą wybarwiać się na kolor przypominający pomarańczowy. Usunięcie tego koloru może wiązać się z czasową zmianą barwnika na ciemniejszy. Podobny efekt może być obserwowany podczas usuwania makijażu na konturze ust.
Szczególnej techniki wymaga usuwanie tatuażu w powiece górnej i dolnej. Ponieważ długość fali emitowanej przez laser Nd-YAG typu Q-Switch może powodować uszkodzenie siatkówki oka zabieg przeprowadza się z użyciem metalowej soczewki.
Kolejną procedurą, którą można wykonać laserem Nd-YAG typu Q-Switch jest usuwanie bądź rozjaśnianie przebarwień. Jednak nie każde przebarwienie może być usunięte za pomocą tej metody. Fakt ten jest związany z fizjologią zabarwienia skóry. Przebarwienia na skórze powstają z różnych przyczyn, również odmienna jest etopatologia ich powstawania. Histopatologicznie przebarwienie może być spowodowane nadmierną produkcją melaniny przez melanocyty lub/i nadmiernym nagromadzeniem melanocytów w określonym obszarze warstwy podstawnej naskórka. Do usuwania przebarwień wykorzystywana jest długość fali zarówno 1064nm jak i 532nm. Jednak, jak podaje literatura, większą efektywność uzyskuje się w przypadku długości 532nm. Najlepsze efekty uzyskiwane są przy usuwaniu plam o niewielkim rozmiarze np. lentigo solaris, które są znacznie ciemniejsze od otaczającej skóry. Zachodzi wtedy większa absorpcja energii poprzez mocno wysycone ciemnym barwnikiem przebarwienie. W przypadku usuwania przebarwień istnieje ryzyko spowodowania odbarwienia skóry, które może być wynikiem całkowitego uszkodzenia melanocytów w warstwie podstawnej naskórka podczas zabiegu. Z tego powodu metoda ta nie jest preferowana w usuwaniu przebarwień typu ostuda. Jednocześnie użycie zbyt dużej dawki energii może być przyczyną wystąpienia stanu zapalnego i w konsekwencji wywołać efekt odwrotny w postaci przebarwienie pozapalnego.
Laserowy peeling węglowy jest coraz częściej i chętniej stosowaną procedurą w gabinetach kosmetologicznych. Można określić, że ma on dwukierunkowe działanie i polecany może być przy wszystkich rodzajach skóry z wyłączeniem cery szczególnie wrażliwej oraz ze zmianami o charakterze trądziku różowatego. Do peelingu używana jest końcówka emitująca falę o długości 1064nm. Ta długość fali mieści się w zakresie podczerwieni. Wiele przeprowadzonych badań naukowych udowodniło, że podczerwień jest stymulatorem fibroblastów. Pod wpływem podczerwieni dochodzi do proliferacji i różnicowania się fibroblastów. Dodatkowo fibroblasty są wrażliwe na czynniki mechaniczne (ściskanie i rozciąganie). W konsekwencji wytwarzane są nowe, strukturalnie poprawne włókna kolagenowe. Ten czynnik powoduje, że podczerwień może być stosowana w celu odmładzania skóry oraz w zabiegach mających na celu stymulowanie blizn i rozstępów. Efekty zabiegów nie od razu będą widoczne, ponieważ stymulowane tkanki wymagają czasu do przebudowy.
Laserowy peeling węglowy najczęściej jednak jest wykonywany w celu oczyszczenia skóry. Procedura zabiegowa rozpoczyna się od nałożenia maski rozpulchniającej. Następnym etapem jest wmasowanie preparatu składającego się z węgla aktywnego. Masy sebum znajdujące się w ujściach gruczołów łojowych oraz zrogowaciały naskórek łatwo łączą się z węglem. Węgiel aktywny przyciąga i pochłania toksyny oraz inne zanieczyszczenia, które znajdują się na powierzchni skóry. Działa antybakteryjnie, przeciwzapalne, kojąco, rozjaśniająco na skórę, oraz łagodzi zmiany zapalne. Węgiel aktywny jest w 100% produktem naturalnym. Kolejnym etapem jest zabieg laserowy, którego zadaniem jest odparowanie z powierzchni skóry węgla połączonego z martwym naskórkiem, sebum oraz zanieczyszczeniami. Procedura ta sprawia, że laserowy peeling węglowy jest zabiegiem dokładnie oczyszczającym oraz stymulującym fibroblasty. Ostatnim etapem może być nałożenie maski lub kremu o właściwościach łagodzących.
Laser Q-switch stosowany jest również w leczeniu grzybicy paznokci. Jak podają badania naukowe jest najbardziej skuteczną metodą laserową w leczeniu tego schorzenia. Z doświadczeń własnych autorki wynika, że w celu uzyskania pozytywnych efektów należy przeprowadzić kilka (3 do 5 zabiegów) w odstępstwach miesiąca. Najlepsze efekty uzyskuje się łącząc terapię laserową z dokładnym oczyszczeniem płytki paznokcia z tkanki zmienionej grzybiczo.
dr Agata Mańkowska
Od 15 lat prowadzi gabinet medycyny estetycznej i fizykoterapii. Specjalista w zakresie laseroterapii wysokoenergetycznej. Uzyskała stopień dr n. o zdrowiu na Uniwersytecie Medycznym im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. Wykładowca w Wyższej Szkole Edukacji i Terapii w Poznaniu na kierunkach: kosmetologia i fizjoterapia.