W procesie terapii skóry trądzikowej kluczowe znaczenie może mieć prawidłowa pielęgnacji. Obok zabiegów fizykalnych i hydroksykwasów klienci gabinetów coraz częściej sięgają po zasoby kosmetyki naturalnej i fitoterapii.
Trądzik pospolity to najczęstsza dolegliwość z jaką zmagają się dziś klienci gabinetów kosmetycznych. Pojawia się zwykle w okresie dorastania, kiedy uaktywniają się hormony płciowe. Duże znaczenie mają zwłaszcza androgeny, które wpływają na nadmierną produkcję sebum w gruczołach łojowych. Nadmiar sebum staje się pożywką dla bakterii beztlenowych Propionibacterium acnes, których metabolity drażnią tkanki wywołując stan zapalny. Często oprócz bakterii obserwujemy przerost kolonii drożdżaka Malassezia furfur. Obecności drobnoustrojów towarzyszy także nadmierne rogowacenie naskórka, które powoduje czopowanie ujść gruczołów łojowych i powstawanie zaskórników. Choroba ma charakter przewlekły i różny przebieg – od drobnych zaskórników otwartych po duże zmiany ropne i cysty.
Odmianą trądziku pospolitego jest trądzik dorosłych, nazywany często trądzikiem trzydziestolatków. Pojawiające się zmiany są podobne, umiejscawiają się jednak w innych obszarach, zajmując zwykle okolicę żuchwy, boki szyi i skronie. Częściej także mają ostry przebieg z występowaniem stanów zapalnych. Przyczyną trądziku dorosłych są zaburzenia w funkcjonowaniu układu hormonalnego, rozchwiana gospodarka węglowodanowa, wysoki poziom stresu, a także błędy dietetyczne.
Prawidłowa pielęgnacja może mieć kluczowe znaczenie w procesie terapii skóry trądzikowej. Obok różnego rodzaju zabiegów fizykalnych i hydroksykwasów klienci gabinetów coraz częściej zwracają się w stronę kosmetyki naturalnej i fitoterapii. Warto zatem wiedzieć, które ze składników roślinnych przynoszą skórze trądzikowej wymierne korzyści. W pielęgnacji cery trądzikowej niezwykle istotne jest działanie wielowymiarowe. Kosmetyki powinny łagodzić stan zapalny, przywracać optymalny poziom nawilżenia, hamować rozwój bakterii, normalizować pracę gruczołów łojowych, a także odblokowywać mieszki włosowe. Istotne jest więc odpowiednie łączenie składników aktywnych tak, by nie podrażniać skóry i nie zaburzać jej naturalnej mikroflory.
Jedną z najpopularniejszych roślin stosowanych w kosmetykach przeciwtrądzikowych jest oczar wirginijski. Jego liście i kora są bogate w garbniki, kwas galusowy, flawonoidy, saponiny i olejek eteryczny. Taki skład niesie za sobą działanie przeciwzapalne i ściągające. Wyciągi poprawiają ukrwienie skóry i jej koloryt, hamują łojotok i koją skórę podrażnioną. Najpopularniejszą formą jest hyrolat oczarowy, ale ekstrakt z tej rośliny dodawany jest również do kremów i masek. Sprawdza się zwłaszcza w przypadku trądziku dorosłych, szczególnie jeśli zmianom skórnym towarzyszą rozszerzone naczynia krwionośne.
Sztandarowym składnikiem stosowanym w terapii kosmetycznej trądziku jest olejek z drzewa herbacianego. W medycynie był on stosowany już w latach trzydziestych XX wieku, szczególnie w leczeniu trudno gojących się ran, ropni, czyraków. Badania wykazały jego silne działanie przeciwbakteryjne, łącznie z aktywnością wobec gronkowców, a także działanie przeciwgrzybicze. Ze względu na swój lipofilny charakter olejek dobrze działa również w głębi naskórka. Jego skuteczność przeciwtrądzikowa została wykazana w klinicznym badaniu porównawczym, w którym w grupie 124 chorych stosowano przez 3 miesiące 5% nadtlenek benzoilu lub 5% olejek z drzewa herbacianego. Po zakończeniu testów okazało się, że obie substancje przynoszą bardzo podobne efekty terapeutyczne z tą różnicą, że olejek nie wywoływal charakterystycznych dla nadtlenku benzoilu skutków ubocznych.
Do roślin tradycyjnie stosowanych w fitoterapii trądziku zaliczamy łopian. Kosmetycznie wykorzystuje się wyciąg, sok i olej z jego korzenia. Olej wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe chroniąc skórę przed patogenami. Hamuje również rozwój stanu zapalnego. Wyciągi i sok stosowane są w preparatach do przemywania skóry, ograniczają bowiem łojotok, wpływają oczyszczająco, antybakteryjnie i antyseptycznie. Korzeń łopianu zawiera związki takie jak kwasy fenolowe, olejek eteryczny, flawonoidy, śluzy i sole potasu. Ekstrakt z korzenia wykazuje również działanie przeciwrodnikowe.
Składnikiem niezbędnym w roślinnej pielegnacji przeciwtrądzikowej jest ogórecznik lekarski. Jest on źródłem kwasów organicznych, mikro- i makroelementów, zwłaszcza żelaza, cynku, wapnia i potasu, flawonoidów, alantoiny i witamin C i B. Wyciągi ze świeżego ziela ogórecznika wykazują działanie oczyszczające i ściągające. Jednak najcenniejszą substancją jest olej tłoczony na zimno z nasion tej rośliny. Zawiera on duże ilości kwasu gamma – linolenowego, który jest prekursorem alprostadylu, czyli prostaglandyny E1. Jest ona regulatorem szeregu procesow metabolicznych organizmu, w znacznym stopniu wpływa również na prawidłowy stan skóry.
Olej z ogórecznika hamuje TEWL, wpływa zatem na utrzymanie prawidłowego poziomu nawilżenia skóry. Garbniki zawarte w oleju mają właściwości ściągające i pomagają normalizować pracę gruczołów łojowych. Kwas gamma – linolenowy jako składnik ceramidów jest ważnym elementem cementu międzykomórkowego i jako taki chroni naskórkową barierę lipidowa. Trzeba pamiętać, że jego niedobory przyspieszają starzenie skóry i sprzyjają rozwojowi stanów zapalnych.
Nie ma chyba bardziej uniwersalnej rośliny stosowanej w kosmetyce niż aloes. Wyjątkowość aloesu polega na bogactwie zawartych w nich składników. Znajdziemy tu glikoproteiny, sacharydy, antrachinony, polipeptydy, aminokwasy, saponiny, mikroelementy, a także witaminy i kwasy organiczne. Ze względu na swój skład żel aloesowy wykazuje silne właściwości regeneracyjne i znacznie przyspiesza proces gojenia skóry. Witaminy z grupy B wpływają normalizująco na pracę gruczołów łojowych, witamina A reguluje proces złuszczania naskórka, a witaminy C i E wykazują silne właściwości antyoksydacyjne i chronią przed powstawaniem stanów zapalnych. Obecny w żelu mleczan wapnia ma działanie przeciwbakteryjne, saponiny wpływają antyseptycznie, a kwas salicylowy przyspiesza gojenie, chroni przed rozwojem bakterii i działa przeciwzapalnie. Dodatkowo ma lekkie działanie keratolityczne dzięki czemu wpływa na odblokowanie zatkanych porów.
Ostatnio coraz większą popularnością cieszy sie wąkrota azjatycka. Zawiera ona nienasycone kwasy tłuszczowe, trójterpeny, kumaryny, gorycze, witaminy i aminokwasy, a także glikozydy, zwłaszcza kwas azjatykowy i madekasozydy. Wyciągi z tej rośliny wykazują silne działanie przeciwzapalne i antyseptyczne. Kwas azjatykowy wspomaga gojenie wyprysków trądzikowych i przyspiesza regenerację uszkodzonej skóry. Oprócz tego działa stymulująco na syntezę kolagenu i kwasu hialuronowego, co sprawia, że jest obiecującym składnikiem do stosowania w pielęgnacji skóry z trądzikiem dorosłych.
Pisząc o składnikach roślinnych stosowanych w kosmetykach dla skóry trądzikowej nie można nie wspomnieć o korze wierzby. Ekstrakt z kory to bogactwo garbników, związków salicylowych, kwasów organicznych i soli mineralnych. Wykazuje właściowości przeciwzapalne, keratolityczne, ściągające. Działa baketriostatycznie i uszczelnia naczynia krwionośne. Ze względu na swój skład i działanie kora wierzby nazywana bywa naturalną aspirną.
Wśród innych składników stosowanych w kosmetykach dedykowanych skórze trądzikowej można wymienić choćby korzeń mniszka, nawłoć, zieloną herbatę, bazylię, kwiaty czarnego bzu, czy bratek polny. Działają one oczyszczająco, detoksykująco i ściagająco na skórę. W pielęgnacji takiej cery ważne jest jednak również działanie łagodzące i zapobiegające podrażnieniom. Tu z pomocą przychodza nam nagietek, liście babki lancetowatej, lipa czy żywokost. Nie tylko łagodzą stan zapalny, ale działają również zmiękczająco i nawilżająco przyspieszając jednocześnie gojenie.
Właściwości antybakteryjne maja zioła takie jak tymianek, szałwia, rozmaryn czy lawenda. Ich rolą jest hamowanie rozwoju bakteri i zapobieganie rozwojowi stanu zapalnego.
Kosmetyka roślinna staje się coraz bardziej popularna, co wymaga od kosmetologów poszerzenia wiedzy z tego obszaru. Klienci gabinetów coraz częściej szukają na własną rękę, posiłkują się nie zawsze sprawdzonymi recepturami znalezionymi na blogach internetowych. Sprzyja to pogłębianiu problemów skórnych. Ogromnie ważna zatem staje sie znajomość roślinnych substnacji biologicznie czynnych i umiejętność łączenia ich w celu uzyskania pożądanych efektów pielęgnacji.
Marta Zielińska
Pedagog, kosmetolog, specjalista trychologii, dyplomowany psychodietetyk. Wieloletni wykładowca w szkołach policealnych i państwowy egzaminator w zawodzie Technik usług kosmetycznych. Zwyciężczyni konkursu Kosmetyczka Roku 2018.